12,2 triệu cử nhân Trung Quốc bước vào cuộc chiến việc làm phũ phàng

Đối với Ou Muoli - một sinh viên tốt nghiệp 23 tuổi tại Trùng Khánh đang tìm kiếm việc làm tại Thâm Quyến, tháng 7 không chỉ là mùa tốt nghiệp, mà còn đánh dấu tháng thứ 4 liên tiếp cô chưa tìm được việc làm.

Nữ cử nhân tốt nghiệp ngành tài chính và thương mại quốc tế tại Đại học Hà Nam biết rõ mình muốn gì: một mức lương hàng tháng ổn định 5.000 nhân dân tệ (18 triệu đồng), được nghỉ cuối tuần đầy đủ để nghỉ ngơi và hồi phục sức khỏe, cùng các phúc lợi như bảo hiểm xã hội đầy đủ.

Kể từ tháng 3, cô đã nộp hơn 100 đơn xin việc, cả trực tuyến lẫn trực tiếp tại các hội chợ việc làm sau đại học.

Ou cho biết một vài công ty đã liên hệ lại, nhưng toàn đề nghị vị trí gia sư hoặc bán hàng - vị trí Ou cảm thấy không phù hợp - hoặc yêu cầu bắt đầu sớm. Ou cho biết điều này sẽ không khả thi vì cô vẫn còn phải hoàn thành luận án.

"Các vị trí trong quản trị, nhân sự hoặc tiếp thị đều yêu cầu kinh nghiệm", một rào cản rõ ràng đối với một người mới ra trường như cô.

Thực tế nghiệt ngã

Theo kênh Channel News Asia (CNA), trên khắp Trung Quốc, sau khi lễ tốt nghiệp diễn ra từ cuối tháng 6 đến đầu tháng 7, hàng triệu sinh viên rời ghế nhà trường tràn vào thị trường lao động tiềm năng.

Thoạt nhìn, cơ hội có vẻ tươi sáng. Năm lĩnh vực phát triển nhanh – năng lượng gió và Mặt trời, thiết bị bay không người lái, trí tuệ nhân tạo AI, xe năng lượng mới và dược phẩm sinh học - được dự đoán sẽ cần hơn 12 triệu lao động vào năm 2025.

Trong khi đó, riêng ngành sản xuất của Trung Quốc đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt gần 30 triệu lao động trong năm nay.

Theo phát biểu của ông Zhou Haibing, Phó Chủ tịch Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia, ngày 9/7, hơn 12 triệu việc làm mới tại các đô thị đã được bổ sung hàng năm kể từ khi Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 của Trung Quốc triển khai.

Các quan chức tin rằng nhóm cử nhân năm nay sẽ cung cấp đủ nguồn nhân lực cần thiết. Tuy nhiên, thực tế lại hoàn toàn khác, với các vị trí tuyển dụng vẫn còn bỏ trống và nhiều sinh viên tốt nghiệp thất nghiệp.

“Sự chênh lệch giữa việc làm hiện có và kỹ năng hoặc nguyện vọng của người trẻ đang ngày càng rõ rệt”, Zhao Litao, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Đông Á thuộc Đại học Quốc gia Singapore, lưu ý nhiều vị trí tuyển dụng nằm trong các lĩnh vực không hấp dẫn hầu hết sinh viên mới tốt nghiệp.

“Vì vậy, ngay cả khi có việc làm, chúng cũng không phải là những vị trí mà nhiều người trẻ mong muốn hoặc có thể đảm nhận sau khi xét đến kỹ năng cá nhân và địa vị xã hội”, ông nói.

Bên cạnh đó, các ngành công nghiệp thiếu lao động như xây dựng, sản xuất và hậu cần mang lại công việc ổn định nhưng vẫn đang gặp khó khăn trong việc thu hút người trẻ.

Li Fei, giám sát tiến sĩ tại Viện Chính sách Khoa học, Công nghệ và Giáo dục thuộc Đại học Chiết Giang, cho biết đây là kết quả của “sự thay đổi tư duy” trong giới trẻ Trung Quốc mới tốt nghiệp và những người đang tìm việc.

“Nhiều người thích các vị trí trong các lĩnh vực mới nổi hoặc công việc ở thành thị, nơi mang lại cảm giác hiện đại hơn hoặc được xã hội coi trọng hơn, nhưng chúng đi kèm với sự cạnh tranh lớn hơn”, ông Fei nói.

Theo chuyên gia Zhao, phần lớn sinh viên mới tốt nghiệp Trung Quốc cũng không chọn việc làm trong các nhà máy.

“Họ đang tìm kiếm sự ổn định, mức lương hợp lý và sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống tốt hơn nhưng một thực tế khắc nghiệt hiện hữu, đó là tăng trưởng kinh tế chậm lại, các doanh nghiệp gặp khó khăn, sự thay đổi công nghệ nhanh chóng và thị trường việc làm đang mở rộng nhanh nhất trong các ngành dịch vụ chỉ cần kỹ năng thấp, làm theo ca”, ông Zhao nói.

Ngay cả trong những lĩnh vực hướng đến tương lai - từ AI đến năng lượng sạch - tương lai vẫn còn xa vời một cách đáng thất vọng đối với nhiều sinh viên mới tốt nghiệp.

Cai Bao, một sinh viên tốt nghiệp ngành khoa học máy tính, nghĩ rằng tấm bằng của mình sẽ được săn đón, nhưng cậu sớm nhận ra phần lớn chuyên ngành của mình không phù hợp với những gì các công ty đang tìm kiếm.

Chàng trai 22 tuổi này học tại Đại học Bắc Trung Quốc, một trường đại học công lập cấp tỉnh Sơn Tây - đã ghi lại hành trình tìm việc gian khổ của mình trên mạng xã hội Trung Quốc với các video ghi lại trải nghiệm của anh thu hút hơn 21.000 lượt xem trên các ứng dụng như Douyin và Xiaohongshu.

Kể từ khi ra trường, Bao đã nộp gần 1.000 đơn xin việc và liên tục liên hệ với đại diện của các công ty nhân sự. Cậu cho biết đơn xin việc được gửi qua cổng thông tin việc làm và trang web của công ty hiếm khi được chú ý.

"Chúng tôi đã học lập trình, an ninh mạng, hệ thống mã nhúng - tất cả nội dung đều lỗi thời", Bao nói rằng thậm chí khi liệt kê những kỹ năng này trong sơ yếu lý lịch, bộ phận nhân sự sẽ loại bạn luôn.

Trường hợp của Bao một lần nữa lại nêu bật lên sự bất cân xứng to lớn vẫn còn tồn tại giữa những gì trường học dạy và những gì thị trường cần.

Cai cũng chia sẻ những khó khăn của mình với sự phân biệt đối xử. Cậu cho biết, việc đến từ một trường đại học Trung Quốc không mấy danh tiếng thường đồng nghĩa với việc cánh cửa vào các công ty uy tínthường đóng chặt.

Khởi đầu chật vật

Số liệu thống kê tháng 5 cho thấy gần 15% thanh niên từ 16 đến 24 tuổi và khoảng 7% thanh niên từ 25 đến 29 tuổi thất nghiệp - đánh dấu mức giảm hàng tháng thứ ba liên tiếp, nhưng vẫn cao hơn đáng kể so với cùng kỳ năm ngoái.

Điều này cho thấy thị trường việc làm của Trung Quốc vẫn chịu áp lực lớn trước mùa tốt nghiệp hè năm nay.

Đối với Xu Yiling, 22 tuổi, tốt nghiệp vào tháng 5 với bằng kinh tế ứng dụng tại Đại học Trung văn Hương Cảng, Thâm Quyến, vấn đề nan giải không phải là tìm được việc làm mà là liệu có nên đi làm hay không. Theo trường đại học, chỉ 15% trong số những người cùng khóa năm 2025 của Xu dự định tham gia lực lượng lao động luôn.

Thay vì đối mặt với thị trường việc làm khốc liệt, nhiều bạn bè của cô đã chọn theo đuổi việc học lên cao tại các trường đại học hàng đầu ở nước ngoài.

"Nếu lúc đó, tôi không thể tìm được một công việc ưng ý, có lẽ tôi đã học lên cao hơn nữa", Xu chia sẻ với CNA. Trong nhiều năm, cô đã dành thời gian và năng lượng để hoàn thiện hồ sơ xin việc, nghiên cứu các công ty và chuẩn bị cho các cuộc phỏng vấn, với thời gian luyện tập 15 giờ/tuần.

Xu cũng tích lũy kinh nghiệm thực tập thông qua thời gian làm việc tại Tencent, một công ty tư vấn của Mỹ và một dự án phi lợi nhuận.

Xu đã gửi tổng cộng 80 đơn xin việc và nhận được ba lời mời làm việc - một trong số đó là vị trí quản lý hoạch định chiến lược tại tập đoàn công nghệ thông minh Vivo của Trung Quốc, có trụ sở chính tại Đông Quan, chuyên thiết kế và phát triển điện thoại thông minh, phụ kiện và phần mềm.

Xu biết mình là một trong số ít người may mắn. Nhiều người bạn của cô vẫn đang tìm việc, gửi hồ sơ xin việc tuần này qua tuần khác và thường là không nhận được hồi âm.

Zhou Yun, trợ lý giáo sư xã hội học và nghiên cứu Trung Quốc tại Đại học Michigan, lưu ý một số thanh niên Trung Quốc đã trì hoãn việc tìm kiếm việc làm, thay vào đó chọn các phương án thay thế.

Nhưng không làm việc không phải là điều xa xỉ mà ai cũng có thể cân đối. Đối với những người không có hỗ trợ tài chính hoặc các lựa chọn dự phòng, việc chờ đợi việc làm đơn giản là không khả thi.