Vị trí, vai trò của Mặt trận Tổ quốc trong Hiến pháp năm 2013

Với vai trò là tổ chức tập hợp, đoàn kết rộng rãi các lực lượng chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, tầng lớp xã hội, dân tộc, tôn giáo và người Việt Nam định cư ở nước ngoài, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (MTTQ) được khẳng định vị trí ngay từ trong Hiến pháp đầu tiên của nước ta. Sau mỗi lần bổ sung, sửa đổi Hiến pháp, vị trí, vai trò của MTTQ tiếp tục được khẳng định và xác định rõ hơn.

Hiến pháp bổ sung, sửa đổi năm 2013 xác định: “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, tầng lớp xã hội, dân tộc, tôn giáo và người Việt Nam định cư ở nước ngoài. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát, phản biện xã hội; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, hoạt động đối ngoại nhân dân góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.

Hiến pháp sửa đổi năm 2013 đã hoàn thiện một bước cơ bản quy định về MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, làm nổi bật và phù hợp vị trí, vai trò của các tổ chức này trong xã hội nước ta, tạo cơ sở pháp lý phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò của MTTQ và các đoàn thể nhân dân trong đời sống chính trị của đất nước trong thời kỳ mới.

Cách thức quy định về MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và các tổ chức thành viên của MTTQ trong Hiến pháp 2013 đã được điều chỉnh hợp lý. Theo đó, về phương thức quy định, Hiến pháp sửa đổi đã quy định tách biệt vị trí, vai trò của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội. Điều 9 được trình bày thành ba khoản riêng biệt: Khoản 1 viết về vị trí, vai trò của MTTQ Việt Nam; khoản 2 viết về các tổ chức chính trị - xã hội gồm: Công đoàn Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam là các tổ chức chính trị - xã hội được thành lập trên cơ sở tự nguyện, đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của thành viên, hội viên tổ chức mình (Hiến pháp 1992 chỉ viết về tổ chức Công đoàn, còn các tổ chức khác chỉ nói chung là MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên); khoản 3 quy định việc hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật của MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên của MTTQ. Đây là một bước tiến quan trọng trong kỹ thuật lập pháp, đã xác định rõ hơn vị trí, vai trò của MTTQ trong Hiến pháp.

Hiến pháp sửa đổi, bổ sung năm 2013 quy định rõ hơn vai trò của MTTQ, đó là: “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát, phản biện xã hội; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, hoạt động đối ngoại nhân dân góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. So với Hiến pháp năm 1992, Hiến pháp năm 2013  có những quy định mới như:

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân (Hiến pháp năm 1992 quy định Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân). Như vậy, Hiến pháp lần này khẳng định rõ vai trò của MTTQ bởi vì, MTTQ Việt Nam là tổ chức liên minh chính trị, cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân là MTTQ, trong đó đã bao hàm cả các tổ chức thành viên của MTTQ.

MTTQ là cơ quan đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân, (Hiến pháp năm 1992 viết MTTQ cùng với nhà nước). Như vậy, Hiến pháp xác định rõ hơn vai trò của MTTQ vừa là cơ quan đại diện, vừa là cơ quan bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân. MTTQ chủ động thực hiện vai trò này.

MTTQ có vai trò tăng cường đồng thuận xã hội (Hiến pháp năm 1992 chỉ quy định động viên nhân dân thực hiện quyền làm chủ). Lần này hiến pháp quy định rõ hơn thực hiện quyền làm chủ, gắn với tăng cường đồng thuận xã hội.

MTTQ có vai trò Giám sát, phản biện xã hội (Hiến pháp năm 1992 chỉ quy định giám sát hoạt động của cơ quan Nhà nước, đại biểu dân cử và cán bộ, viên chức nhà nước). Như vậy, giám sát, phản biện xã hội là nhiệm vụ lớn hơn, rộng hơn, bao trùm hơn, khó hơn, nhất là thực hiện việc phản biện xã hội. Tuy nhiên, đây lại là điều xác định vai trò rất quan trọng của MTTQ đối với thể chế chính trị ở nước ta hiện nay.

MTTQ có vai trò trong hoạt động đối ngoại nhân dân góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc (Hiến pháp năm 1992 chưa quy định nội dung này). Như vậy, MTTQ không chỉ có vai trò đối nội là tập hợp, đoàn kết các lực lượng trong xã hội mà còn có vai trò to lớn trong thúc đẩy hoạt động đối ngoại, chủ yếu thông qua đối ngoại nhân dân để góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa, theo đó đối ngoại nhân dân ngày càng quan trọng, điều này, Đảng, Nhà nước tin tưởng trao cho MTTQ là cơ quan chủ động tham gia... 

Những nội dung nêu trên được quy định trong Hiến pháp - văn bản pháp lý cao nhất của nước ta. Đây là sự khẳng định vị trí, vai trò của MTTQ trong cơ cấu thể chế chính trị ở nước ta hiện nay, thời gian tới, Quốc hội sẽ tiếp tục sửa đổi, bổ sung các đạo luật liên quan, nhằm tiếp tục cụ thể hóa, hiện thực hóa vị trí, vai trò của MTTQ trong đời sống chính trị ở nước ta. Đây là một vinh dự, đồng thời cũng là trách nhiệm hết sức lớn lao đối với hệ thống cơ quan và đội ngũ cán bộ MTTQ các cấp.