Từ lâu, công chúng yêu âm nhạc trong tỉnh biết đến nhạc sĩ Phùng Chiến qua nhiều ca khúc nổi tiếng. Trong số hơn 100 ca khúc ông sáng tác và phổ nhạc, có nhiều ca khúc đã từng làm rung động biết bao trái tim công chúng yêu nhạc, cũng chính là các ca khúc viết về quê hương.
Đó là: “Sa Pa nơi gặp gỡ đất trời”, “Mùa xuân đi chợ Bắc Hà”, “Chiều Mường Hum”, “Lửa cháy đêm xòe”, “Miền đất có hai dòng sông”, “Cánh còn cầu duyên”, “Bảo Yên khúc hát mùa xuân”, “Bảo Thắng khúc hát tự hào”... Hầu hết các dân tộc, địa danh trong tỉnh đều được nhạc sĩ Phùng Chiến gửi gắm qua những ca khúc thắm đượm tình quê hương. 40 năm qua, cây đàn, nốt nhạc đã gắn bó với ông như một định mệnh và mang lại những vinh quang cho cuộc đời sáng tác âm nhạc của mình, để lại dấu ấn sâu nặng với quê hương.
Sinh ra và lớn lên trên mảnh đất vùng trung du Hạ Hòa (Phú Thọ), bên dòng sông Thao ngày đêm cuộn chảy bồi đắp phù sa cho bãi lúa, nương dâu, cho những câu dân ca, hát xoan truyền thống. Chính những làn điệu dân ca đã gieo mầm trong ông từ thuở ấu thơ. Để rồi, khi trưởng thành và lập nghiệp trên quê hương Lào Cai, ông đã có nhiều ca khúc để đời, mang âm hưởng của quê hương.
Năm 1966, sau khi tốt nghiệp phổ thông, chàng thanh niên 18 tuổi tình nguyện lên đường nhập ngũ. Sau 3 tháng huấn luyện, Phùng Chiến trở thành người lính pháo thủ phòng không. Những người lính pháo thủ náo nức ra trận, tham gia chiến dịch Đường 9 - Nam Lào - Khe Sanh - Tà Cơn… Trong chiến dịch 81 ngày đêm tại Thành cổ Quảng Trị, ông đã chứng kiến bao đồng đội hy sinh, thân thể của họ đã hòa vào lòng đất. Chiến tranh kết thúc, Bắc - Nam liền một dải, người chiến sĩ Thành cổ trở về công tác tại Ty Văn hóa tỉnh Yên Bái (sau này là tỉnh Hoàng Liên Sơn), ở đây ông làm công tác hướng dẫn tổ chức biểu diễn. Thời gian này, ông bắt đầu tìm hiểu các làn điệu dân ca, dân vũ của đồng bào các dân tộc, phục vụ cho công việc và làm vốn tích lũy cho sự nghiệp sáng tác sau này. Năm 1977, với niềm đam mê cháy bỏng, Phùng Chiến bắt đầu sự nghiệp sáng tác âm nhạc bằng con đường học tập và nâng cao trình độ. Năm 1980, sau khi tốt nghiệp Trường Trung cấp Văn hóa - Nghệ thuật Tây Bắc, khoa âm nhạc sáng tác, ông “lao” vào nghiên cứu, sáng tác. Ngay chuyến đi công tác đầu tiên tại huyện Bắc Hà (năm 1982), Phùng Chiến cho ra đời ca khúc “Mùa xuân đi chợ Bắc Hà”. Bài hát theo âm hưởng dân ca Mông, giai điệu mượt mà, thắm thiết, lời ca ngọt ngào, da diết yêu thương đã giúp ông chiếm được cảm tình của công chúng ngay từ buổi “trình làng” đầu tiên. Ca khúc được Đoàn Nghệ thuật Dân tộc tỉnh lựa chọn biểu diễn trên sân khấu chuyên nghiệp và đoạt Huy chương Vàng tại Hội diễn Nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quốc năm 1983. Năm 1984, ca khúc tiếp tục đoạt giải A cuộc thi sáng tác về đề tài dân tộc miền núi... Những năm tiếp theo, ông dồn sức cho sự nghiệp sáng tác như người khát được uống, người đói được ăn, hàng loạt ca khúc có chất lượng ra đời. Các ca khúc đều mang âm hưởng dân ca dân tộc, ông vận dụng các làn điệu dân ca một cách linh hoạt và nhuần nhuyễn, làm cho giai điệu, ca từ trở lên mượt mà, đằm thắm. Có thể kể đến: “Đường mới trên quê hương” mang âm hưởng dân ca Hà Nhì (năm 1985); “Kèn lá đêm trăng” ngẫu hứng dân ca Dao, đây là ca khúc đã đoạt Huy chương Bạc tại Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp (năm 1988) và được phát trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam; “Khát vọng sông Chảy” và “Miền đất có hai dòng sông” mang âm sắc dân ca Tày (năm 1989)…
Để có một tác phẩm để đời, trong quá trình thâm nhập thực tế, ông đã đúc kết: Tác phẩm âm nhạc giống như con tằm ăn lá dâu, nhả tơ, quay sợi, dệt nên tấm vải đẹp. Có được những giai điệu đó, ông phải lặn lội xuống các bản, làng xa xôi, hẻo lánh để gặp gỡ, trao đổi và chắt lọc từng làn điệu dân ca, quan sát nét sinh hoạt văn hóa của từng dân tộc. Nhiều khi để tìm được cảm xúc, ông phải đi bộ hàng ngày đường đến gặp các bà, các mẹ, các cô gái, chàng trai đang trên nương trồng ngô, gieo lúa, hoặc phải thức suốt đêm để cùng uống rượu, cùng say, cùng xòe trong đêm hội làng. Giai điệu âm nhạc của ông thiên về sự yên ả, bình lặng, chân thành, mộc mạc, hồn nhiên như tính cách của chính ông vậy. Ông đã dồn hết tâm lực của mình để tái hiện giai điệu quê hương một cách sinh động nhất.
Dường như nhạc sĩ Phùng Chiến có nguồn cảm hứng bất tận với Lào Cai. Những ca khúc của ông làm rung động lòng người là những ca khúc viết về mùa xuân Lào Cai. Nguồn cảm xúc từ mỗi chặng đường, mỗi sự kiện, mỗi địa danh gắn với Lào Cai ông đều cho ra đời một ca khúc ấn tượng. Có lẽ, ông muốn thể hiện tình yêu quê hương của mình bằng ngôn ngữ âm nhạc, bởi chỉ có nốt nhạc, lời ca mới có thể nói lên mọi cung bậc tình cảm, mọi suy nghĩ đa chiều với triết lý sâu rộng về Lào Cai. Nghe những bài hát của ông, nhiều người cho rằng, chắc mỗi bài hát phải có một mối tình đẹp, thơ mộng. Đúng như vậy, nhạc sĩ Phùng Chiến thổ lộ: Tôi không có tình yêu thì làm sao có những cảm xúc, những rung động. Người mà tôi yêu chính là quê hương, là bản làng, nương đồi, là tiếng khèn, tiếng sáo và cả những nông dân cần cù một nắng, hai sương. Quả thực, tình yêu quê hương của ông qua các ca khúc đang tuôn trào như một kẻ si tình lần đầu được yêu: “Anh về cùng em, giữa một mùa xuân” (Bảo Yên khúc hát mùa xuân); “Ngày xuân người ta đi hội hái lộc cầu may, còn em nay đi hội tung còn cầu duyên, mong gặp duyên…” (Cánh còn cầu duyên); “Tiếng trống, tiếng chiêng rộn thêm điệu múa, tiếng khèn, tiếng sáo gọi người mình yêu…” (Mùa xuân đi chợ Bắc Hà)… Các ca khúc đã đi vào tâm trí người nghe như sự thân quen trong cuộc sống. Đằng sau một ca khúc có sức cuốn hút là tài năng, tâm huyết, niềm đam mê. Nhạc sĩ phải dày công sưu tầm chất liệu từ mạch nguồn vốn cổ trong dân ca, dân vũ các dân tộc, qua đó mới có tác phẩm hay, đi vào lòng người. Đó chính là nét riêng của nhạc sĩ Phùng Chiến đã có để sáng tạo ra tác phẩm mang đậm bản sắc các dân tộc, như vườn hoa đầy hương sắc, góp vào kho tàng di sản văn hóa các dân tộc Việt
Hơn 40 năm cống hiến cho âm nhạc, suốt dải Hoàng Liên Sơn hùng vĩ, đâu đâu cũng có bước chân của ông. Chính những ca khúc đó đã tạo dựng tên tuổi của ông qua những tấm huân chương lấp lánh cho các tiết mục biểu diễn và nhạc sĩ sáng tác. Điều đó càng khẳng định tài năng của ông trong sự nghiệp sáng tác âm nhạc. Năm 2005, nhạc sĩ Phùng Chiến được Chủ tịch nước tặng Huân chương Lao động hạng Ba; năm 2007, Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen và nhiều Bằng khen của Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Ủy ban nhân dân tỉnh, Hội Nhạc sĩ Việt Nam… Đây là những phần thưởng cao quý trong cuộc đời cống hiến cho nghệ thuật sáng tác âm nhạc của ông.
Một mùa xuân mới lại về, chúc ông tiếp tục gặt hái nhiều thành công hơn nữa trong sự nghiệp sáng tác.
