Chuyện rắn thần ở đền Tranh

Nhiều huyền tích

Đền Tranh cổ kính tự bao đời, là hiện diện cho nét tín ngưỡng, văn hoá của người dân Ninh Giang. Trong hàng nghìn ngôi đền ở xứ Đông, kiến trúc đền Tranh độc đáo và khác biệt với những con rắn bằng vải nhồi bông bắt mắt ở xung quanh xà ngang và mái đền. Thần rắn minh chứng cho niềm tin, lòng thành kính của người dân đối với huyền tích về rắn thần đền Tranh.

Theo chuyện xưa kể lại, vào thời Vua Hùng thứ 18, ở làng Lạc Dục (Tứ Kỳ) có đôi vợ chồng hiền lành, đức độ, tuổi cao mà chưa có con. Ngày nọ, người chồng làm vườn nhặt được 2 quả trứng nhỏ. Nghĩ là trứng chim nên ông mang về nhà, chờ ngày chim nở, ngờ đâu lại nở ra rắn. Người vợ sợ hãi, định đem đi giết thì người chồng can ngăn, cho là điềm trời nên giữ lại nuôi.

Quả nhiên, hai con rắn càng lớn càng quấn quýt bên ông bà và được đôi vợ chồng yêu thương, chiều chuộng như con. Có lần, khi hai con rắn đang đùa nghịch, người chồng làm vườn chẳng may cuốc đứt đuôi một con. Vì thế, họ đặt tên cho chúng là Dài và Cộc.

Hai con rắn ăn rất khoẻ mà lại chỉ thích ăn gà nên người chồng phải đi ăn trộm gà của hàng xóm về cho rắn ăn. Sợ mang tội với xóm làng lại không còn sức lực để nuôi, ông bà bàn tính rồi mang hai con rắn ra ngã ba sông thả. Từ khi được thả xuống sông, hai con giao long thường gây sóng to, gió lớn khiến thuyền bè không thể qua lại.

Một hôm, có nàng công chúa đi thuyền qua khúc sông trên nhưng không thể đi nổi. Công chúa cho hỏi dân làng và được trả lời: “Sông trước kia vẫn gió yên, sóng lặng. Nhưng từ ngày đôi rắn được thả ra đây mới có hiện tượng này”.

Công chúa lập tức cho gọi ông bà đến hỏi tội. Lúc này, ông lão đã mất, bà lão sợ quá liền chạy ra bờ sông khấn rằng: “Nay có thuyền đi qua mà con gây sóng gió ngăn cản thì mẹ sẽ bị tội". Bà lão vừa dứt lời, lập tức mặt sông phẳng lặng thuyền đi qua an toàn. Nhưng khi đoàn thuyền đi khỏi thì sóng gió lại nổi lên dữ dội. Thấy linh ứng, dân làng khiếp sợ bèn lập miếu thờ gọi là miếu ông Cộc, tức Hắc Long Quân và miếu ông Dài, tức Bạch Long Quân.

Về chuyện thờ hai ông rắn thần có nhiều dị bản khác nhau. Có tích kể rằng, Quan Lớn Tuần Tranh chính là con trai thứ 5 của vua Bát Hải Động Đình. Quan phủ Trịnh Thương Quân có một người vợ rất đẹp. Một hôm, bà đi thuyền chơi trên sông Tranh, bỗng thấy một người ngoi từ dưới nước lên đòi lấy bà làm vợ. Hiển nhiên là bà không nghe. Đến đêm, khi đang ngủ, bà thấy người đó hiện vào phòng, lại đòi nhất định phải lấy bà làm vợ.

Hôm sau, bà đem chuyện này kể lại với chồng. Quan phủ thấy làm lạ và có ý đề phòng. Một lần, quan phủ có việc ra ngoài khi về không thấy vợ đâu nữa. Quan phủ hốt hoảng, buồn rầu, không còn tâm trí để làm việc. Sau khi xin từ chức, ngài thường ra bến sông Tranh thơ thẩn tìm vợ. Một đêm, ngài mơ thấy Quỷ Cốc ở miền Hải Quốc mách rằng vợ mình đã bị hoàng tử thứ 5 của vua Thủy Tề bắt xuống làm vợ.

Thương người chồng chung tình, Quỷ Cốc tìm cách cho ngài xuống thủy cung của vua Thủy Tề kêu cứu. Vua Thủy Tề cho rằng con trai mình làm điều bất chính liền đày hoàng tử thứ 5 ra bến sông Tranh và cho vợ chồng viên quan phủ đoàn tụ. Từ đó, khúc sông này xuất hiện nhiều điều kỳ lạ. Sóng to, gió lớn thường xuyên nổi lên gây khó khăn cho thuyền bè đi lại. Dân làng phải lập đền thờ gần bến đò Tranh, nơi ngã ba sông. Ngôi đền nổi tiếng linh thiêng, thuyền bè qua lại đều phải dừng lại làm lễ cầu đảo mới được sóng yên gió lặng.

Gửi gắm niềm tin

Đền Tranh gắn với nhiều câu chuyện về rắn thần. Mỗi câu chuyện là một nội dung khác nhau song chứa đựng ý nghĩa nhân văn sâu sắc, gửi gắm nhiều nguyện ước, mong mỏi của người dân về cuộc sống yên bình, no ấm.

Anh Lưu Đức Anh Tuấn, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Hát văn xứ Đông, thành viên Ban Quản lý di tích đền Tranh là người am hiểu, nghiên cứu sâu về ngôi đền này. Anh Tuấn say sưa kể những câu chuyện về rắn thần đền Tranh. Anh nói trước kia ngã ba sông Tranh là nơi giao nhau giữa sông Luộc và sông Hóa. Thời xa xưa, do hệ thống đê điều chưa hoàn thiện, dòng chảy chưa được nắn chỉnh, cải tạo nên tàu bè đi lại khó khăn. Khi chưa hoá giải được hiện tượng tự nhiên, con người hướng đến niềm tin tâm linh, cầu xin sự che chở, bao bọc và giúp đỡ của thế lực siêu nhiên, huyền bí.

Người dân tin rằng một thế lực siêu nhiên có sức mạnh to lớn đã gây nên hiện tượng này. Vì thế trải qua nhiều năm tháng, những câu chuyện truyền miệng về rắn thần đền Tranh ngày càng rõ ràng và có sức thuyết phục.

Con rắn gần gũi, thân thuộc với miền sông nước song cũng có thể gây nguy hiểm. Có lẽ vì thế, dân gian chọn lựa con vật này để gửi gắm, truyền tải những ý niệm, niềm tin. Dù có lý giải theo cách nào thì những câu chuyện về rắn thần đã theo suốt bao thế hệ, tạo nên sự kỳ bí, hấp dẫn cho ngôi đền linh thiêng.

Suốt chiều dài lịch sử, dân gian cho rằng thủy thần có công giúp đỡ những người làm ăn trên sông nước, mang lại bình an, may mắn cho thuyền bè qua lại, nên được nhân dân thờ phụng, nhiều đời vua sắc phong tôn là Quan Đệ Ngũ Tranh Giang Đại vương Hoàng Hợp Tôn Thần.

"Hiện đền Tranh có nhiều con rắn được trang trí bám theo xà ngang, mái đền nhưng chỉ có 2 con thanh xà, bạch xà tượng trưng cho ông Cộc, ông Dài theo truyền thuyết được thờ tại đền. Còn lại là những con rắn do người dân thập phương khi biết tới câu chuyện rắn thần có nguyện vọng thỉnh rắn tại đền”, anh Tuấn cho biết.

Đền Tranh có hai mùa lễ hội song ngày lễ hay ngày rằm, mùng một, người dân thập phương vẫn tấp nập tới đền khấn vái để gửi gắm nguyện ước, mong cầu nơi chốn linh thiêng.