Trong sản xuất công nghiệp, khủng hoảng thừa hoặc thiếu sản phẩm đều gây hậu quả khó lường đối với nền kinh tế. Hơn một năm trở lại đây, hoạt động sản xuất gạch tuy-nen và gạch không nung tại Lào Cai đã rơi vào cơn khủng hoảng thừa sản phẩm khá nghiêm trọng. Giải pháp đã được các doanh nghiệp đưa ra, song chỉ mang tính chất tình thế, tình hình chưa được cải thiện đáng kể.
Lao đao vì khủng hoảng thừa sản phẩm
Công ty Cổ phần sản xuất và xuất - nhập khẩu Phú Hưng (Công ty Phú Hưng), huyện Bát Xát có chiến lược phát triển khá rõ nét nhờ có nhiều năm hoạt động trong lĩnh vực sản xuất gạch tại tỉnh Thái Bình. Năm 2009, Công ty Phú Hưng bắt đầu cho ra sản phẩm gạch tuy-nen đầu tiên tại Lào Cai từ Nhà máy gạch tuy-nen có công suất 20 triệu viên/năm tại xã Bản Vược. Sản xuất không kịp nhu cầu khách đăng ký, chỉ trong mấy tháng cuối năm 2009, Công ty Phú Hưng đã xuất ra thị trường 17 triệu viên gạch. Năm 2010, Công ty Phú Hưng xây dựng thêm Nhà máy Gạch tuy-nen số 2 tại xã Bản Qua (huyện Bát Xát) với công suất lên tới 60 triệu viên/năm. Năm 2011, Công ty sản xuất được 30 triệu viên gạch, cách đây gần 1 năm, việc tiêu thụ sản phẩm trong tình trạng khó khăn chồng chất khó khăn. Ông Bùi Duy Đông, Chủ tịch HĐQT Công ty Phú Hưng cho biết: Từ cuối năm 2011, Nhà máy gạch tại xã Bản Vược thường xuyên ngừng sản xuất, Nhà máy tại xã Bản Qua sản xuất cầm chừng do sản phẩm làm ra không bán được, có thời điểm lượng gạch tồn lên tới 15 triệu viên. Hậu quả là một lượng lớn công nhân, lao động phải tạm nghỉ việc, mức thu nhập của cán bộ, người lao động giảm, Công ty cắt giảm tối đa chi phí đầu vào để duy trì giá bán sản phẩm đủ hòa vốn hoặc chịu mức lỗ thấp. Theo hạch toán của Công ty Phú Hưng, năm 2011, giá bán gạch tuy-nen tại thị trường thành phố Lào Cai là 1.250 đồng/viên (giao hàng tại công trường), năm 2012, các nhà máy đã phải hạ giá bán xuống 1.050 đến 1.100 đồng/viên để cạnh tranh và kích cầu tiêu dùng. Trong khi đó, chi phí đầu vào liên tục tăng, giá thành nguyên liệu than đá đã tăng gần 3 lần kể từ năm 2009, mức thu nhập của người lao động tăng gần 2 lần. Cũng theo ông Đông, để sản xuất có lãi, các nhà máy phải bán gạch với giá 1.250 đến 1.300 đồng/viên.
Cùng chung cảnh này, nhà máy sản xuất gạch tại xã Gia Phú có công suất 25 triệu viên/năm của Công ty Cổ phần Thương mại Thành Công từ khi đi vào hoạt động (cuối năm 2010) đến nay chỉ duy trì sản xuất cầm chừng, đạt trung bình khoảng 60% công suất đăng ký. Ông Đỗ Xuân Hoan, Giám đốc công ty cho biết: Nhà máy Gạch tuy-nen Thành Công có tổng mức đầu tư 30 tỷ đồng, sản xuất không đạt công suất gây lãng phí lớn về nhiên liệu đốt lò, giá trị khấu hao thiết bị, hạ tầng. Công ty Cổ phần Vật liệu xây dựng Lào Cai có thời gian sản xuất gạch tuy-nen dài nhất tại Lào Cai cũng liên tục bị ảnh hưởng bởi sản phẩm ế ẩm, đợt tồn hàng gần đây nhất của Công ty là 6 triệu viên, tương đương 7 tỷ đồng. Doanh nghiệp Đức Tiến, xã Bản Vược (huyện Bát Xát) đầu tư 70 tỷ đồng để xây dựng 1 nhà máy sản xuất gạch tuy-nen loại đặc với công suất đăng ký 35 triệu viên, công suất tối đa có thể tới 60 triệu viên/năm. Tuy nhiên, từ khi đi vào hoạt động tới nay chưa khi nào nhà máy sử dụng hết 2/3 công suất do lượng bán ra gặp khó khăn.
Lấn bấn tìm lối ra
Hiện đã bước vào thời kỳ cao điểm của mùa xây dựng cơ bản trong năm, nhưng theo báo cáo mới nhất của ngành công nghiệp, hiện toàn tỉnh đang dư thừa khoảng 4 triệu viên gạch tuy-nen. Đây cũng là thời điểm lượng gạch tuy-nen dư thừa thấp nhất kể từ cuối năm 2011 đến nay.
Tiêu thụ sản phẩm khó khăn, việc đầu tiên các nhà máy thực hiện đó là tiết kiệm chi phí sản xuất, hạ giá thành sản phẩm. Tuy nhiên, biện pháp hạ giá chỉ có thể là tình thế tạm thời và cần có giới hạn nếu các nhà máy muốn tồn tại. Trong "cái khó lại ló cái khôn", Công ty Phú Hưng đã tìm được đối tác từ Hà Khẩu, Trung Quốc đặt mua số lượng gạch tuy-nen lớn. Một số lô hàng xuất khẩu thành công, được bạn hàng đánh giá cao, nhưng đến nay đã dừng lại vì nhiều lý do. Cơ bản nhất vẫn là phía Trung Quốc đặt hàng kích cỡ khác loại gạch xây dựng của Việt
May mắn nhất đối với các nhà máy sản xuất gạch tuy-nen, gạch không nung lúc này là tỉnh Lai Châu mới chủ động sản xuất được số ít gạch thủ công. Nhưng nhu cầu của địa phương này ngày càng hạn chế vì cơ bản công trình xây dựng trụ sở làm việc của tỉnh, các công trình xây dựng lớn do Nhà nước đầu tư tại Lai Châu cơ bản đã hoàn thành, nhu cầu xã hội thấp. Về lâu dài, Lai Châu sẽ chủ động sản xuất gạch tuy-nen, gạch không nung cung cấp cho thị trường của tỉnh thay vì nhập từ Lào Cai có giá thành cao do chi phí vận chuyển quá lớn. Như vậy, câu chuyện khó khăn cho việc tìm đầu ra sản phẩm gạch tuy-nen, gạch không nung tại Lào Cai sẽ chưa thể giải quyết trong "một sớm, một chiều".
