Tòa án Hiến pháp Thái Lan ngày 29/8 ra phán quyết bãi nhiệm Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra với cáo buộc vi phạm đạo đức, chỉ một năm sau khi nhậm chức. Chính trường Thái Lan tiếp tục ở một bước ngoặt mới.
Sau khi bà Paetongtarn bị phế truất, Phó Thủ tướng Phumtham Wechayachai cùng nội các đương nhiệm sẽ điều hành chính phủ trong vai trò lâm thời cho tới khi quốc hội bầu ra thủ tướng mới. Thời điểm cuộc bỏ phiếu sẽ do Chủ tịch Hạ viện quyết định, hiến pháp hiện không quy định thời hạn cụ thể.
Phán quyết của tòa mở ra một giai đoạn vận động hành lang và thỏa hiệp. Với thế đa số rất mong manh, chỉ hơn đối thủ 7 ghế, bất kỳ sự rạn nứt nào trong liên minh cầm quyền đều có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho đảng Pheu Thai và gia tộc Shinawatra.
Ai có thể trở thành thủ tướng?
Theo quy định của hiến pháp Thái Lan, chỉ những ứng viên thủ tướng đã được các đảng chính trị đề cử trong cuộc tổng tuyển cử năm 2023 mới đủ điều kiện để được quốc hội xem xét và bỏ phiếu. Hiện còn 5 người đủ điều kiện.
Thứ nhất là ông Chaikasem Nitisiri, 77 tuổi, cựu Bộ trưởng tư pháp và tổng chưởng lý, ứng viên duy nhất còn lại của Pheu Thai. Ông vốn kín tiếng nhưng khẳng định sẵn sàng nhận trọng trách.
Thứ hai là ông Anutin Charnvirakul, 58 tuổi, cựu Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Nội vụ, lãnh đạo đảng Bhumjaithai.
Bhumjaithai là đảng lớn thứ hai trong liên minh của bà Paetongtarn trước khi đảng này rút khỏi liên minh vào tháng 6, khiến chính phủ chỉ còn giữ được đa số sít sao trong quốc hội.
Trong thời gian làm Bộ trưởng Y tế giữa đại dịch Covid-19, ông Anutin phụ trách mua vắc-xin, áp dụng lệnh phong tỏa và điều trị bệnh nhân. Ông được ghi nhận là người thúc đẩy mở cửa du lịch Thái Lan trở lại với quốc tế.
Thứ ba là ông Pirapan Salirathavibhaga, 66 tuổi, Bộ trưởng Năng lượng đương nhiệm. Dưới sự lãnh đạo của ông, Bộ Năng lượng Thái Lan đã thúc đẩy minh bạch giá năng lượng, cải cách quy định nhập khẩu dầu và giảm giá điện nhằm giảm gánh nặng chi phí cho người dân.
Thứ tư là ông Jurin Laksanawisit, 69 tuổi, cựu Phó thủ tướng và từng giữ chức Bộ trưởng Thương mại từ năm 2019 đến 2023. Trước đó ông cũng giữ các chức vụ như Bộ trưởng Y tế, Bộ trưởng Giáo dục.
Thứ năm là ông Prayuth Chan-ocha, 71 tuổi, cựu Thủ tướng và là một tướng quân đội. Ông đã tuyên bố rút khỏi chính trường và hiện là cố vấn hoàng gia. Theo hiến pháp, nếu quay trở lại làm thủ tướng, ông Prayuth chỉ có thể tại vị tối đa 2 năm.
Một ứng viên cần được ít nhất 50 nghị sĩ đề cử, sau đó phải giành được 247 phiếu, tức quá bán trong tổng số 492 ghế Hạ viện Thái Lan, để trở thành thủ tướng. Nếu thất bại, quốc hội sẽ tiếp tục họp và bỏ phiếu lại với ứng viên khác, không có giới hạn về thời gian.
Những kịch bản có thể xảy ra
Khả năng đảng Pheu Thai giữ được ghế thủ tướng thông qua ông Chaikasem phụ thuộc nhiều vào việc cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra (cha của bà Paetongtarn) có còn duy trì được thỏa thuận với giới bảo thủ có ảnh hưởng sâu rộng hay không.
Nếu ông Chaikasem được chọn, ông có thể là giải pháp tạm thời được chấp nhận nhưng khó thúc đẩy cải cách hoặc vực dậy nền kinh tế đang trì trệ.
Một kịch bản khác là ông Anutin trở thành thủ tướng, với điều kiện giành được sự ủng hộ từ cả liên minh cũ lẫn đảng Tiến Bước, lực lượng lớn nhất quốc hội, vốn ngỏ ý có thể hậu thuẫn ông nếu cam kết tổ chức bầu cử sớm.
Ngoài ra, còn khả năng xuất hiện một thỏa hiệp đưa ông Prayuth trở lại nắm quyền, buộc ông phải hợp tác với đối thủ lâu năm Pheu Thai.
