Chuyển đổi xanh – Xu thế tất yếu của doanh nghiệp nhỏ và vừa

Theo khảo sát của Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV), có đến 64% doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa thực hiện bất kỳ hành động chuyển đổi xanh nào, trong khi chỉ khoảng 5,5% doanh nghiệp đã cắt giảm phát thải trong một số hoạt động và 3,8% đã theo dõi, công bố kết quả giảm phát thải. Con số này cho thấy phần lớn doanh nghiệp vẫn ở giai đoạn chuẩn bị, chưa chuyển sang hoạch định hoặc thực thi các giải pháp xanh cụ thể.

Qua khảo sát, nguyên nhân khiến quá trình chuyển đổi xanh chưa được đẩy mạnh là thiếu vốn đầu tư, đây là thách thức lớn nhất được 50% doanh nghiệp lựa chọn; tiếp theo là thiếu nhân sự kỹ thuật phù hợp (46%) và thiếu giải pháp công nghệ xanh (42%). Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa còn gặp khó khăn trong tiếp cận thông tin, hồ sơ kỹ thuật và yêu cầu từ ngân hàng, khiến họ khó đáp ứng tiêu chí tiếp cận tín dụng xanh.

Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Ủy ban kinh tế và tài chính của Quốc hội cho rằng: "Đối với những doanh nghiệp hạn chế về năng lực, để chuyển trạng thái từ trạng thái hiện tại sang trạng thái số thì họ cần một nguồn lực nhất định. Khi chúng ta chuyển đổi số thì nguồn lực sẽ đến, nhưng quá trình chuyển đổi này, các nhà làm chính sách cho rằng, nên có chính sách hỗ trợ thúc đẩy quá trình này, tạo thêm động lực để doanh nghiệp chuyển đổi. Quan điểm này không mâu thuẫn, mà bổ trợ cho nhau."

Theo ông Nguyễn Trường Giang, Viện trưởng Viện Chiến lược chuyển đổi số, chuyển đổi xanh là giai đoạn tiếp theo của chuyển đổi số. Chuyển đổi xanh là cuộc cách mạng về hình thái tổ chức xã hội hướng tới sự phát triển bền vững, trong đó dữ liệu được vốn hóa, là động lực.

"Khi chuyển đổi xanh, chúng ta tạo ra được một cách thức mới để có thể hấp thụ được vốn. Nhờ sự chuyển đổi đó thì chúng ta thu hút được vốn để tạo ra nguồn lực tăng trưởng, chứ không phải chúng ta đi huy động vốn để chuyển đổi xanh. Nguồn vốn cho chuyển đổi xanh rất nhiều nhưng chúng ta không hấp thụ được vì chúng ta hiểu ngược. Tức là chúng ta đi tìm nguồn vốn để chuyển đổi xanh và đáp ứng các tiêu chuẩn."- ông Nguyễn Trường Giang nói.

Theo Viện Nghiên cứu Chính sách và Chiến lược, việc thiếu khung tiêu chí, thiếu hướng dẫn cụ thể, cùng sự chồng chéo giữa các bộ ngành và chính sách hỗ trợ rời rạc khiến doanh nghiệp lúng túng, không biết phải làm đến đâu là “đủ chuẩn”, trở thành “lực cản” cho các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Chuyển đổi xanh không thể là cuộc chơi đơn độc của doanh nghiệp. Nó đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, khối tư nhân, tổ chức tài chính, viện nghiên cứu và cộng đồng xã hội.

Tiến sỹ Nguyễn Quốc Việt, Giảng viên Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng: "Chính sách của chúng ta cần phải đi vào thực tiễn cuộc sống, đi vào hơi thở của doanh nghiệp, đi từ sản xuất đến tiêu dùng có trách nhiệm. Vì đồng tiền của chúng ta có hạn nên ta cần tập trung, trọng tâm trọng điểm chứ không nên dàn trải. Nếu dàn trải thì mỗi bộ phận như một củ khoai, mỗi địa phương như một thánh địa, mỗi đơn vị là một phần nhỏ về hỗ trợ chính sách và thực hành chính sách. Vì vậy, chúng ta cần sự đồng bộ về chính sách hơn."

Ông Nguyễn Minh Khôi - Giám đốc Chương trình của Viện Tony Blair cho rằng, Việt Nam cần một cách tiếp cận hệ thống, với chính sách “may đo” phù hợp thực tiễn doanh nghiệp trong nước. Cần chuẩn hóa hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm, bằng cách ứng dụng công nghệ blockchain, định danh điện tử.

Hỗ trợ các startup đổi mới sáng tạo xanh. Đây là lực lượng tiên phong, linh hoạt và có khả năng tạo đột phá trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, xử lý chất thải, sản xuất tuần hoàn hay nông nghiệp bền vững. Đối với doanh nghiệp, không nên coi chuyển đổi số là “nhiệm vụ công nghệ”, mà cần nhìn nhận đây là chiến lược toàn diện, đặt nền móng cho phát triển xanh và bền vững. Chuyển đổi số không chỉ là điều kiện cần, mà còn là điều kiện đủ để doanh nghiệp chuyển đổi xanh một cách thực chất.

Ông Nguyễn Minh Khôi nêu ý kiến: "Tôi đề xuất xây dựng quỹ bảo lãnh tín dụng xanh quốc gia. Kinh nghiệm của Indonesia là kinh nghiệm đáng học hỏi và tham khảo. Thứ hai là rà soát các doanh mục để miễn giảm thuế nhập khẩu công nghệ xanh. Đầu vào là yếu tố rất quan trọng. Chúng ta đã có danh mục 54 hàng hóa thân thiện với môi trường theo thỏa thuận hợp tác với APEC từ 2012, nhưng tiêu chuẩn, số lượng danh mục hàng hóa về nhập khẩu công nghệ xanh có thể được mở rộng và cần rà soát lại để càng ngày càng nhiều công nghệ xanh được tiếp cận vào Việt Nam và doanh nghiệp có nguồn công nghệ để hỗ trợ cho các sản phẩm chuyển đổi xanh của họ tốt hơn nữa."

Theo phân tích của các chuyên gia, để quá trình chuyển đổi xanh của doanh nghiệp diễn ra hiệu quả và thực chất, cần khẩn trương thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh. Trong đó, các tổ chức tín dụng tăng cường nguồn vốn cho vay đối với những doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong việc chuyển đổi xanh. Các Bộ, ngành, địa phương, cần tăng cường hiệu quả hoạt động của Quỹ hỗ trợ tại địa phương, hỗ trợ bảo lãnh vay vốn cho doanh nghiệp.

Về phía các doanh nghiệp, cần chủ động thực hành quản trị xanh, hướng tới việc tạo ra các sản phẩm có tác động đến xã hội cũng như môi trường. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa cần chủ động tiếp cận nguồn tín dụng xanh từ các định chế tài chính trong nước và quốc tế. Lãnh đạo các doanh nghiệp cũng cần linh hoạt đổi mới tư duy, chủ động tìm kiếm các nguồn tài chính xanh trên thị trường.