Trong cuốn “Chiến đấu trong vòng vây”, Đại tướng Võ Nguyên Giáp viết: Nhiều người vẫn coi ngày 19-12-1946 là khởi đầu chiến tranh Đông Dương, cuộc chiến tranh dài nhất thế kỷ 20. Thế nhưng thực tế, cuộc chiến này đã bắt đầu từ ngày 23-9-1945, khi quân Pháp nổ súng đánh chiếm thành phố Sài Gòn.
>>> Bài 1: “Tất cả hãy sẵn sàng”
Trong nội dung bài tổng hợp, chúng tôi đã điểm lại một số trận đánh tiêu biểu trong giai đoạn này để làm rõ hơn quyết tâm đánh đuổi giặc Pháp xâm lược, bảo vệ độc lập, tự do của quân và dân Nam Bộ.
 |
| Đoàn quân Nam tiến lên đường vào Nam Bộ kháng chiến chống thực dân Pháp, ngày 11-10-1945. Ảnh tư liệu. |
Sau Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, để đối phó với âm mưu “tách Nam Kỳ ra khỏi cuộc chiến tranh”, hoàn thành kế hoạch bình định Nam Bộ trong mùa thu 1947 của thực dân Pháp; khí thế đánh giặc, cứu nước ở các thành phố, thị xã ở Nam Bộ ngày càng được đẩy cao. Nếu như Hà Nội kìm chân địch được 60 ngày thì ở Nam Bộ, quân Pháp ở các thành phố, thị xã liên tục bị tấn công trong thời gian dài.
Ngày 16-12-1946, Xứ Ủy lâm thời Nam Bộ đã nhận được điện của Trung ương Đảng: “Nhiệm vụ Nam Bộ là không để cho Pháp đem hết tải sản chiếm được ở Nam Bộ ra đánh Trung, Bắc. Việc hành binh phải tìm cách có ý thức uy hiếp Sài Gòn. Nhất là phá quân nhu, đạn dược ở Sài Gòn…”
Tháng 1-1947, Tư lệnh bộ Khu 7 triệu tập Hội nghị quân sự toàn Khu, đề ra nhiệm vụ năm 1947 với các nội dung chủ yếu: Tiếp tục xây dựng phát triển lực lượng vũ trang, chống chính sách địch mua chuộc giáo phái, đánh mạnh vào hậu phương của địch, các cơ sở kinh tế của chúng ở nội thành Sài Gòn, vùng cao su và dọc đường giao thông.
Ngay trong tháng 1-1947, Ban công tác 6 đột nhập vào Nhà hàng La Rosette trên đường Mac Mahon, đặt mìn đánh sập 1/3 ngôi nhà, diệt 7 phi công Pháp. Ngày 16-2, ta đốt cháy 2 kho hàng ở cảng Nhà Rồng, làm thiệt hại hơn 5 triệu đồng tiền Đông Dương ngân hàng. Ngày 26-3-1947, anh Võ Hồng Tâm, đội viên tự vệ Đội Tây Hồ dùng dao cạo giết chết tên Đại tá Hans Impelt, Ủy viên cộng hòa Pháp ở Lào mới đến Sài Gòn, tại khách sạn Hotel des Nations đường Charner (nay là đường Nguyễn Huệ). Sự kiện trên đã gây chấn động mạnh, làm kinh hoàng bọn sĩ quan Pháp tại Sài Gòn và dư luận nước Pháp.
Tháng 3-1947, một tổ trừ gian của lực lượng Ban công tác Thành bắn chết tên Lê Văn Hậu và 10 tên tay sai đồng bọn tại Chợ Lớn.
Ở ngoại thành, tháng 3-1947, Tiểu đoàn vũ trang tập trung của tự vệ Thành mang tên Hoàng Văn Thụ được thành lập. Tiểu đoàn này đã đánh địch trên dọc tỉnh lộ 10 Bà Hom đi Đức Hòa, đường xe lửa Sài Gòn - Mĩ Tho, và đánh các đồn bốt ở bìa căn cứ như Bà Hom, Bình Trị, ngã năm Vĩnh Lộc, cầu Xáng…
Tháng 3-1947, một trung đội của Chi đội 6 do Đặng Tri Nhơn chỉ huy đánh tiêu diệt bót Sở Cô Tám ở ấp Tân Thông (Củ Chi). Ta tiêu diệt gọn 31 tên, thu 1 đại liên, 3 tiểu liên, 20 súng trường và nhiều đạn dược.
Sang tháng 4-1947, ta đánh một trận chớp nhoáng diệt đồn Suối Cụt (xã Phước Hiệp, Củ Chi) trên đường số 1 cách trung tâm Sài Gòn 43km; diệt toàn bộ bọn lính đóng giữ bót gồm 30 tên, thu 3 trung liên, 27 súng trường.
Tháng 5-1947, giặc Pháp giảm bớt hoạt động càn quét ở miền Tây Nam Bộ, tập trung quân về đánh phá vùng xung quanh Sài Gòn và các tỉnh miền Đông Nam Bộ. Đến giữa năm 1947, chúng đã tuyển mộ được 9.000 vệ binh cộng hòa và trên 10.000 quân phụ lực.
Ngày 23-6-1947, ta phục kích đánh một xe nhà binh ở Chợ Lớn, diệt 2 lính Pháp. Ngày 7-8-1947, một chiến sĩ dùng lựu đạn tấn công làm bị thương nhiều lính Pháp tại cửa tiệm “Tô Châu” ở đường Lý Thành Nguyên.
Ngày 8-6-1947, quân ta đánh một trận chống càn lớn của địch ở Gia Bẹ - Xóm Mới (xã Trung Lập, khu 5 Hóc Môn), diệt 30 lính Pháp (không kể số đã mang xác đi), thu 1 súng máy, 10 súng trường, 1 vô tuyến điện, 6 thùng đạn và nhiều băng đạn súng máy.
Tháng 7-1947, các chiến sĩ Liên tác chiến đấu quân 2 - 3 - 6 đột nhập trụ sở “Mặt trận bình dân” tại Ngã Sáu, bắn chết tên Cò Ngọc, Chủ tịch Mặt trận bình dân Nam Kỳ và bắn gãy chân tên cò Sáu Bé. Ta thu 1 súng và giải tán tổ chức phản động này.
Đầu tháng 9-1947, các đội viên đại đội du kích 2 bắn ngã gục tên Hiền phản động tại nhà thờ Huyện Sĩ. Ngày 29-9-1947, anh Trần Công Thành đội viên đại đội du kích 6 đột nhập Tòa soạn báo Quốc Hồn, tờ báo phản động của Pháp ở số 50 đường Frères Louis, xử tử bọn bồi bút phản động. Cũng trong tháng 9-1947, lực lượng ta đột nhập vào nhà tên Đại úy Pháp ở đường Charner ngay cạnh dinh Xã Tây, lấy khẩu súng. Ngày 9-10-1947, tên “Bareau bị bắn chết tại nhà ở Chợ Lớn lúc 20 giờ, khi đang ăn tối, trong miệng còn đang ngậm miếng thịt gà”.
 |
| Bộ đội ta chiến đấu ở ga Bình Triệu (Sài Gòn), tháng 10-1945. Ảnh tư liệu. |
Ngày 19-8, kỷ niệm ngày giành chính quyền ở Hà Nội, hai trung đội thuộc chi đội 6 (60 người), 2 trung liên FM, 10 tiểu liên, 40 súng trường) hóa trang đột nhập, tập kích tiêu diệt đồn Thới Hòa huyện Bến Cát (Thủ Dầu Một). Ngay trong đêm 19-8, quân địch (115 tên gồm 20 lính Pháp, 50 Miên gian, 45 lính ngụy, với 7 trung liên FM, 24 tiểu liên, 60 súng trường, 2 súng cối 50 li) do một viên quan hai Pháp chỉ huy, đuổi theo quân ta. Trong chiến đấu, ta diệt 90 tên địch, bắt sống 20 tên (chỉ có 5 tên chạy thoát), thu toàn bộ vũ khí và đồ dùng quân sự.
Tại Thủ Đức, phía Đông thành phố, ngày 22-9, một trung đội thuộc bộ đội Chi đội 6 chặn đánh địch càn vào căn cứ Long Phước Thôn. Quân địch gồm hơn 2.000 tên cả lính Pháp, ngụy và quân đội Cao Đài phản động (có 4 máy bay, 14 ca nô tuần tiễn và xà lan đồ bổ, 13 pháo lớn) tập trung bao vây càn quét một khu vực nhỏ ở Cù lao Long Phước Thôn nhằm tiêu diệt lực lượng vũ trang của ta ở đây.
Ngày 10-10-1947, tên Nguyễn Văn Sâm, chủ nhiệm tờ báo Quần Chúng - một tờ báo phản động - bị bắn 5 phát súng vào đầu khi đang ngồi trên ô tô tại góc đường Cây Mai - Tổng Đốc Phương. Ngày 22-10, một tổ thuộc đại đội du kích 8 cải trang lính ngụy ngồi trên xe nhà binh đột nhập vào trại lính Bà Chiểu, phối hợp với nội tuyến lấy 7 súng và nhiều đạn rồi rút lui an toàn. Cuối tháng 10, ta tổ chức một trận đánh ở đường Catinat, có nhiều nhà hàng, bọn sĩ quan Pháp tập trung đông và được canh gác cẩn mật. Lực lượng của ta cải trang thành dân thường, bí mật tiếp cận từ nhiều hướng, hợp điểm đúng giờ, đồng loạt tấn công bằng lựu đạn, làm chết và bị thương 40 tên Pháp trong các hàng ăn và tiệm nhảy…
Ngày 26-10-1947, một Đại đội thuộc chi đội 6 đóng quân tại xóm Gò Nổi, xã An Nhơn Tây đã phục kích diệt nhiều địch, bắt tù binh, trong đó có 1 sĩ quan Pháp, thu 1 trung liên và 12 súng các loại.
Ngày 28-10-1947, Đại đội 15, Chi đội 6 do Nguyễn Thế Truyện phục kích quân Pháp từ đồn Tân Lập đi khủng bố tàn sát đồng bào ở vùng phía Đông Thủ Đức. Kết thúc trận đánh, ta diệt gần 20 tên địch, bắt sống một số tù binh, trong đó có tên quan ba Pháp, thu 1 trung liên, 2 tiểu liên và 14 súng trường.
