Nguồn gốc, ý nghĩa ngày Tết Đoan ngọ

Tết Đoan ngọ có nguồn gốc từ truyền thuyết mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc, là khát khao về cuộc sống bình an, mùa màng bội thu và sự tưởng nhớ các bậc tiền nhân.

Tết Đoan ngọ, còn được gọi là Tết Đoan dương, là một trong những ngày lễ truyền thống quan trọng của nhiều quốc gia như Việt Nam, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản... Ngày lễ này diễn ra vào mùng 5/5 Âm lịch hàng năm. Tại Việt Nam, Tết Đoan ngọ còn được biết đến với tên gọi dân dã là "Tết diệt sâu bọ".

Nguồn gốc ngày Tết Đoan ngọ

Theo truyền thuyết dân gian Việt Nam, vào một năm nọ, khi người dân chưa kịp mừng vì mùa màng bội thu thì bất ngờ một đàn sâu bọ kéo đến phá hoại khiến họ lo sợ về nguy cơ mất trắng. Trong lúc họ hoang mang, một ông lão tên là Đôi Truân xuất hiện, không chỉ trấn an mà còn chỉ dẫn cho dân chúng cách thức đối phó.

Ông Đôi Truân khuyên các gia đình làm lễ cúng lễ vật đơn giản gồm bánh tro và trái cây, đồng thời tham gia các hoạt động thể dục để tiêu diệt sâu bọ. Kỳ diệu thay, chỉ sau một thời gian ngắn áp dụng, đàn sâu bọ dần bị tiêu diệt, giúp bảo vệ mùa màng của dân làng.

Để đảm bảo an toàn lâu dài, ông lão nhấn mạnh rằng sâu bọ sẽ còn quay lại và rất hung hãn, do vậy người dân cần duy trì nghi thức trên một cách đều đặn vào ngày 5/5 mỗi năm.

Người dân vô cùng biết ơn và chuẩn bị một lễ lớn để tạ ơn ông, nhưng khi tìm lại, ông lão đã lặng lẽ rời đi. Từ đó, ngày 5/5 Âm lịch trở thành dịp để người dân lập bàn cúng, diệt trừ sâu bọ nhằm bảo vệ mùa màng. Nghi lễ này thường được tiến hành vào giữa trưa, đặc biệt vào thời điểm chính ngọ (12h).

Tiến phẩm, dâng hương lên các vị tiên đế trong Ngày Tết Đoan ngọ ở Hoàng Thành Thăng Long.

Tiến phẩm, dâng hương lên các vị tiên đế trong Ngày Tết Đoan ngọ ở Hoàng Thành Thăng Long.

Còn trong văn hóa Trung Quốc, Tết Đoan ngọ có nguồn gốc từ câu chuyện về Khuất Nguyên, một nhà thơ và chính trị gia nổi tiếng. Khuất Nguyên là một người trí tuệ và liêm khiết, luôn mang trong mình khát vọng lớn lao về sự cải cách đất nước. Tuy nhiên, vì tính cách cương trực, ông thường xuyên can gián vua, khiến các gian thần ganh ghét và tìm cách hãm hại. Kết quả là ông bị trục xuất khỏi triều đình và phải sống cuộc đời lưu vong.

Bị tổn thương bởi sự bất công và nỗi thất vọng về tình cảnh đất nước, Khuất Nguyên tự cho rằng mình "sống trong thời đục" và chọn cái chết dưới dòng sông Mịch La để bảo toàn danh tôn và lòng trung thành. Ngày ông gieo mình xuống sông chính là ngày 5/5 Âm lịch.

Người dân thương tiếc ông và để tưởng nhớ vị trung thần, họ tổ chức lễ tưởng niệm ông vào đúng ngày này hàng năm. Từ đó, Tết Đoan ngọ cũng trở thành ngày lễ truyền thống nhằm tôn vinh và an ủi linh hồn Khuất Nguyên.

Mâm lễ cúng Tết Đoan ngọ đầy đủ nhất.

Mâm lễ cúng Tết Đoan ngọ đầy đủ nhất.

Ý nghĩa và các hoạt động ngày Tết Đoan ngọ

Dù có nguồn gốc khác biệt, cả hai truyền thuyết trên đều chia sẻ một điểm chung là sự tôn vinh giá trị đạo đức và lòng biết ơn. Ở Việt Nam, đó là lòng biết ơn của dân chúng với ông lão Đôi Truân, người mang lại hy vọng và chỉ dẫn lúc khó khăn. Tại Trung Quốc, đó là sự kính nhớ lòng trung thành và trái tim tràn đầy tình yêu nước của Khuất Nguyên.

Tết Đoan ngọ mang nhiều ý nghĩa văn hóa sâu sắc. Đây là dịp để mỗi gia đình thực hiện các nghi lễ cúng bái, bày tỏ lòng biết ơn với tổ tiên và cầu xin sự bảo vệ khỏi bệnh tật và sâu bọ phá hoại. Các hoạt động trong dịp này cũng gắn liền với việc cầu sức khỏe, may mắn cho gia đình.

Một nét đặc trưng của Tết Đoan ngọ là việc ăn thức ăn có tính chua, cay, nóng để giúp cơ thể "giết sâu bọ". Người Việt thường ăn các loại hoa quả như mận, vải, dưa hấu cũng như các món bánh tro, rượu nếp vào ngày này. Ngoài ra, tại nhiều địa phương, người dân còn có phong tục tắm lá thảo dược để thanh tẩy, xua đuổi bệnh tật.

Tết Đoan ngọ cũng là dịp để cộng đồng cùng tổ chức các lễ hội, các hoạt động truyền thống như đua thuyền, đấu vật hay các trò chơi dân gian. Đây là cơ hội để mọi người gặp gỡ, giao lưu và tăng cường mối quan hệ trong cộng đồng.

Tết Đoan ngọ không chỉ là một ngày lễ truyền thống với những phong tục tập quán độc đáo mà còn chứa đựng những giá trị tinh thần sâu sắc. Ngày lễ này nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của lòng biết ơn đối với thiên nhiên và tổ tiên.

Theo vtcnews.vn

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Sẽ tổ chức Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề quốc tế năm 2025 tại Hà Nội

Sẽ tổ chức Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề quốc tế năm 2025 tại Hà Nội

Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề quốc tế năm 2025 dự kiến kéo dài 5 ngày từ ngày 14 đến 18-11, tại khu di tích Hoàng thành Thăng Long, cùng nhiều hoạt động bên lề từ tháng 9 đến tháng 11 trên toàn địa bàn thành phố. Sự kiện do UBND thành phố Hà Nội phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì.

“Giữ lửa” văn hóa từ trong mỗi nếp nhà

“Giữ lửa” văn hóa từ trong mỗi nếp nhà

Trải qua bao thăng trầm thời gian, những giá trị, tinh hoa văn hóa của các tộc người luôn được gìn giữ, trao truyền ngay trong mỗi nếp nhà, từ thế hệ này sang thế hệ khác, góp phần quan trọng bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Kỷ niệm 140 năm ngày vua Hàm Nghi ban Chiếu Cần Vương

Kỷ niệm 140 năm ngày vua Hàm Nghi ban Chiếu Cần Vương

Ngày 13/7, tại Đền thờ vua Hàm Nghi và các tướng sĩ Cần Vương, thuộc Di tích lịch sử quốc gia Thành Tân Sở ở xã Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị, Ủy ban nhân dân xã Cam Lộ tổ chức Lễ kỷ niệm 140 năm ngày vua Hàm Nghi ban Chiếu Cần Vương 13/7 (1885-2025), mở đầu cho phong trào Cần vương chống thực dân Pháp.

UNESCO ghi danh Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử-Vĩnh Nghiêm-Côn Sơn-Kiếp Bạc vào danh mục Di sản thế giới

UNESCO ghi danh Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử-Vĩnh Nghiêm-Côn Sơn-Kiếp Bạc vào danh mục Di sản thế giới

Theo thông tin từ Cục Di sản văn hóa, chiều 12/7 (giờ Paris), tại Kỳ họp lần thứ 47 của Ủy ban Di sản Thế giới (UNESCO), Giáo sư Nikolay Nenov (Bulgaria), Chủ tịch Kỳ họp đã chính thức gõ búa ghi danh Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử-Vĩnh Nghiêm, Côn Sơn, Kiếp Bạc là Di sản văn hóa thế giới.

Cung đàn tròn người Pa Dí

Cung đàn tròn người Pa Dí

“Mường Khương xanh rất xanh…/Biên giới ơi yêu lắm một cung đàn/Một cung đàn tròn dân tôi người pa dí/Một cung đàn tròn như ánh trăng rằm/Một cung đàn tròn như mặt trời nắng mai rực rỡ”… đó là những câu thơ trong bài thơ “Đất nước tôi xanh một cung đàn tròn” của nhà thơ Pờ Sảo Mìn.

Tuồng, Chèo, Cải lương về một nhà: Tạo ra bộ máy tinh - gọn - mạnh

Tuồng, Chèo, Cải lương về một nhà: Tạo ra bộ máy tinh - gọn - mạnh

Nhà hát Cải lương Việt Nam, Nhà hát Chèo Việt Nam và Nhà hát Tuồng Việt Nam hợp nhất thành Nhà hát Sân khấu truyền thống quốc gia Việt Nam, hoàn thành trước ngày 1/8. Lãnh đạo các nhà hát khẳng định điều này giúp bộ máy quản lý trở nên tinh, gọn, mạnh, mở ra cơ hội mới cho sân khấu truyền thống. 

fb yt zl tw