Quay về E-magazine Theo dõi Báo Lào Cai trên Google News
Không gian nhà của người Hà Nhì

Không gian nhà của người Hà Nhì

Nhà ở nói chung và nhà của người Hà Nhì nói riêng đều phản ánh đặc trưng văn hóa tộc người, phản ánh mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình và giữa thành viên gia đình với môi trường tự nhiên. Trong đó, cấu trúc không gian là đặc trưng quan trọng, phản ánh mối quan hệ xã hội trong ngôi nhà người Hà Nhì.

Không giannhà.zip - 2.jpeg

Qua nghiên cứu thực tế tại thôn Lao Chải và thôn Choản Thèn, xã Y Tý (huyện Bát Xát) thì thấy, nhà ở của người Hà Nhì là nhà nền đất, cấu tạo như hình vuông, chiều rộng nền nhà khoảng 9 m, chiều ngang 7 m. Những ngôi nhỏ hơn thì chiều rộng 7 m, chiều ngang 5 m. Tường trình bằng đất màu vàng sậm. Mái nhà dốc khoảng 60 độ, lợp cỏ tranh, nhìn ngôi nhà như mang dáng dấp của chiếc lều du mục cổ xưa.

Không giannhà.zip - 8.jpeg

Không gian bên trong nhà của người Hà Nhì bao gồm nơi thờ cúng, nơi ngủ, nơi ăn, bếp… và các sinh hoạt của các thành viên trong gia đình. Không gian bên ngoài gồm nơi ngủ của khách, hành lang đi lại và chuồng gia súc. Hai không gian trong và ngoài được ngăn cách bởi bức tường cao 2,5 m, rộng 40 cm, chạy dài từ đầu nhà này sang đầu nhà kia. Bức tường có một cửa mở bên phải ngôi nhà.

Không giannhà.zip - 3.jpeg

Hai bức tường bên cửa ngôi nhà thường ngày chỉ đóng vai trò giới hạn giữa bên trong và bên ngoài, nhưng trong lễ cúng thần cửa, hai bên tường trở thành không gian thiêng. Ở đây, thầy cúng sẽ đảm nhiệm lễ cầu khấn thần cửa phù hộ cho các thành viên trong gia đình. Không gian dưới chạn bát ngày thường là nơi ẩm thấp, nhưng ngày cúng thần vật nuôi thì trở thành không gian thiêng. Thời gian thiêng (thời gian hành lễ, giao tiếp với thần linh) thì các địa điểm tổ chức nghi lễ đó cũng trở thành không gian thiêng.

Không giannhà.zip - 10.jpeg

Không gian trong/ngoài trở thành cặp không gian đối lập giữa chủ và khách. Không gian bên trong chỉ dành riêng cho các thành viên gia đình còn không gian bên ngoài chỉ dành riêng cho khách. Nhà của người Hà Nhì có hệ thống không gian văn hóa - xã hội riêng, cũng tạo thành những cặp đối lập: không gian thiêng/tục, không gian nam/nữ, không gian già/trẻ.

Không giannhà.zip - 9.jpeg

Trong ngôi nhà người Hà Nhì, không gian thiêng là không gian tâm linh, nơi con người giao tiếp với thần linh, đặt vật thiêng… Trung tâm của không gian thiêng chính là bàn thờ tổ tiên, kê sát vách ngăn của gian giữa ngôi nhà và buồng cô dâu, ngay cạnh cột cái. Theo quan niệm của người Hà Nhì, nơi đặt bàn thờ là nơi linh thiêng nhất của ngôi nhà, phụ nữ, người ngoài không được đến khu vực này. Mỗi gia đình người Hà Nhì có một chiếc giỏ tre hoặc giỏ mây để đựng đồ cúng tổ tiên. Người Hà Nhì quan niệm cột cái là cột thiêng - nối liền ngôi nhà với thế giới trên trời, để tổ tiên đi về. Không gian thiêng nhà còn có vị thần nhà, thể hiện bằng hòn đá thiêng hình chữ nhật, chôn ở bệ cao nơi đặt bếp lửa nấu ăn, tiếp khách.

Không giannhà.zip - 6.jpeg

Nhà ở của người Hà Nhì có các không gian ngủ khác nhau. Ông chủ nhà cao tuổi nhất thường nằm ở giường cao nhất, kê trên không gian tiếp khách và bếp. Giường ngủ của bà chủ tiếp nối với giường của ông chủ nhưng thấp hơn khoảng 2 cm. Nơi ngủ của vợ chồng con trai cả là căn buồng phía sau nơi ngủ của bà. Nơi ngủ của vợ chồng con trai thứ hai là phía đầu bên kia đối diện với buồng người con trai thứ nhất qua gian giữa ngôi nhà... Trong buồng của vợ chồng người con trai cả và người con trai thứ, kiêng không cho người lạ, bố chồng, anh chồng được bước vào trong buồng.

Không giannhà.zip - 4.jpeg

Không gian ngủ của khách là giường ở ngoài nhà. Khi có khách, tất cả những người không thuộc thành viên trực tiếp của gia đình đều ngủ ở gian ngoài. Tuy nhiên, giường ngủ gian ngoài khi vắng khách cũng là nơi “tập kết” của các thành viên gia đình trước khi vào nhà. Người nhà có thể nghỉ tạm ở đây. Khi người vợ sinh con, người chồng phải ngủ ở giường khách từ 2 đến 3 tháng.

Không giannhà.zip - 5.jpeg

Khi ăn uống bình thường, người già, con trai, các cháu nhỏ ăn gần giường ngủ của bà chủ nhà. Nhưng cô dâu không được ăn cùng mâm với bố chồng, anh chồng và họ chỉ ăn sau, ở dưới nền đất. Khi ăn cơm, vị trí ngồi của những người già đều nằm ở vị trí trang trọng, gần với không gian thiêng. Còn người trẻ tuổi, trẻ nhỏ thì ngồi xa bếp lửa, trung tâm không gian thiêng của thần nhà. Khi ăn cơm trong gia đình, người phụ nữ không được ngồi ăn cùng bố chồng, anh chồng; còn trong ngày lễ, tết, họ là người ăn sau cùng và mâm cơm của họ phải bày dưới nền đất chứ không được kê lên bục sinh hoạt chung của gia đình.

Không giannhà.zip - 7.jpeg

Nhà ở của người Hà Nhì đã hình thành các không gian phản ánh các mối quan hệ giữa con người với thần linh, giữa các thành viên trong gia đình với nhau, giữa người nhà và người ngoài… Không gian của ngôi nhà được định hình với các chức năng khác nhau, phản ánh đặc trưng của tộc người về quan hệ gia đình, tôn giáo, tín ngưỡng, kiến trúc…

Trình bày: Hoàng Thu

Bài viết sử dụng các hình ảnh của cộng tác viên

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Lễ Tủ Cải của người Dao đầu bằng ở Tam Đường: Dấu mốc trưởng thành và bản sắc văn hóa

Lễ Tủ Cải của người Dao đầu bằng ở Tam Đường: Dấu mốc trưởng thành và bản sắc văn hóa

Trong đời sống cộng đồng người Dao đầu bằng tại Tam Đường, tỉnh Lai Châu, lễ Tủ Cải là nghi lễ đánh dấu bước trưởng thành của người con trai. Người Dao nơi đây quan niệm rằng, để được cộng đồng công nhận và sau này khi mất đi có thể trở về với tổ tiên, mỗi người con trai nhất định phải trải qua nghi lễ này.

Việt Nam ngày càng hút các đoàn làm phim ngoại

Việt Nam ngày càng hút các đoàn làm phim ngoại

Đà Nẵng - thành phố biển sôi động của miền Trung; Ninh Bình - vùng đất sở hữu nhiều di sản văn hóa và thiên nhiên tươi đẹp hay Phú Yên nơi “Hoa vàng trên cỏ xanh”… đang ngày càng khẳng định sức hút đặc biệt đối với các đoàn làm phim trong và ngoài nước.

Thanh niên bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc

Thanh niên bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc

Bí thư Trung ương Đoàn, Chủ tịch Trung ương Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam Nguyễn Tường Lâm nhấn mạnh, thanh niên chính là cầu nối đưa văn hóa truyền thống vào đời sống hiện đại, đồng thời là lực lượng góp phần lan tỏa bản sắc Việt Nam ra thế giới.

Hạnh phúc của gia đình nhiều thế hệ

Ngày Gia đình Việt Nam (28/6): Hạnh phúc của gia đình nhiều thế hệ

Giữa nhịp sống hiện đại, việc nhiều thế hệ cùng chung sống dưới một mái nhà không còn phổ biến như trước. Tuy nhiên, vẫn có những gia đình lựa chọn giữ gìn nếp sống truyền thống ấy, không chỉ vì thuận tiện trong sinh hoạt mà còn bởi giá trị tinh thần to lớn và vì sự yêu thương, sẻ chia, gắn bó giữa các thế hệ.

Hà Trúc Linh trở thành tân Hoa hậu Việt Nam 2024

Hà Trúc Linh trở thành tân Hoa hậu Việt Nam 2024

Trong đêm chung kết cuộc thi Hoa hậu Việt Nam 2024 diễn ra tại thành phố Huế, cô gái Phú Yên Hà Trúc Linh đã chính thức đăng quang ngôi vị Hoa hậu Việt Nam 2024, kế nhiệm ngôi vị đầy vinh quang và thành công của Hoa hậu Huỳnh Thị Thanh Thủy.

Trao giải Cuộc vận động sáng tác ca khúc về Quốc hội và Hội đồng nhân dân cho 33 tác phẩm âm nhạc xuất sắc

Trao giải Cuộc vận động sáng tác ca khúc về Quốc hội và Hội đồng nhân dân cho 33 tác phẩm âm nhạc xuất sắc

Các tác phẩm với ca từ giàu hình ảnh, cảm xúc đã thể hiện sâu sắc vai trò của Quốc hội và Hội đồng nhân dân trong sự nghiệp xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, phản ánh niềm tự hào và niềm tin của nhân dân về Quốc hội Việt Nam và người đại biểu dân cử.

Nghệ thuật đính cườm của người Xá Phó

Nghệ thuật đính cườm của người Xá Phó

Nghệ thuật đính cườm tạo thành hoa văn thổ cẩm trên váy áo của dân tộc Xá Phó mang vẻ đẹp riêng, tạo sức hấp dẫn trên trang phục, cũng như một số đồ dùng hằng ngày được thiết kế ứng dụng từ thổ cẩm của người Xá Phó như: túi thổ cẩm, khăn trải bàn, tranh treo tường…

fb yt zl tw