Quay về E-magazine Theo dõi Báo Lào Cai trên Google News
Không gian nhà của người Hà Nhì

Không gian nhà của người Hà Nhì

Nhà ở nói chung và nhà của người Hà Nhì nói riêng đều phản ánh đặc trưng văn hóa tộc người, phản ánh mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình và giữa thành viên gia đình với môi trường tự nhiên. Trong đó, cấu trúc không gian là đặc trưng quan trọng, phản ánh mối quan hệ xã hội trong ngôi nhà người Hà Nhì.

Không giannhà.zip - 2.jpeg

Qua nghiên cứu thực tế tại thôn Lao Chải và thôn Choản Thèn, xã Y Tý (huyện Bát Xát) thì thấy, nhà ở của người Hà Nhì là nhà nền đất, cấu tạo như hình vuông, chiều rộng nền nhà khoảng 9 m, chiều ngang 7 m. Những ngôi nhỏ hơn thì chiều rộng 7 m, chiều ngang 5 m. Tường trình bằng đất màu vàng sậm. Mái nhà dốc khoảng 60 độ, lợp cỏ tranh, nhìn ngôi nhà như mang dáng dấp của chiếc lều du mục cổ xưa.

Không giannhà.zip - 8.jpeg

Không gian bên trong nhà của người Hà Nhì bao gồm nơi thờ cúng, nơi ngủ, nơi ăn, bếp… và các sinh hoạt của các thành viên trong gia đình. Không gian bên ngoài gồm nơi ngủ của khách, hành lang đi lại và chuồng gia súc. Hai không gian trong và ngoài được ngăn cách bởi bức tường cao 2,5 m, rộng 40 cm, chạy dài từ đầu nhà này sang đầu nhà kia. Bức tường có một cửa mở bên phải ngôi nhà.

Không giannhà.zip - 3.jpeg

Hai bức tường bên cửa ngôi nhà thường ngày chỉ đóng vai trò giới hạn giữa bên trong và bên ngoài, nhưng trong lễ cúng thần cửa, hai bên tường trở thành không gian thiêng. Ở đây, thầy cúng sẽ đảm nhiệm lễ cầu khấn thần cửa phù hộ cho các thành viên trong gia đình. Không gian dưới chạn bát ngày thường là nơi ẩm thấp, nhưng ngày cúng thần vật nuôi thì trở thành không gian thiêng. Thời gian thiêng (thời gian hành lễ, giao tiếp với thần linh) thì các địa điểm tổ chức nghi lễ đó cũng trở thành không gian thiêng.

Không giannhà.zip - 10.jpeg

Không gian trong/ngoài trở thành cặp không gian đối lập giữa chủ và khách. Không gian bên trong chỉ dành riêng cho các thành viên gia đình còn không gian bên ngoài chỉ dành riêng cho khách. Nhà của người Hà Nhì có hệ thống không gian văn hóa - xã hội riêng, cũng tạo thành những cặp đối lập: không gian thiêng/tục, không gian nam/nữ, không gian già/trẻ.

Không giannhà.zip - 9.jpeg

Trong ngôi nhà người Hà Nhì, không gian thiêng là không gian tâm linh, nơi con người giao tiếp với thần linh, đặt vật thiêng… Trung tâm của không gian thiêng chính là bàn thờ tổ tiên, kê sát vách ngăn của gian giữa ngôi nhà và buồng cô dâu, ngay cạnh cột cái. Theo quan niệm của người Hà Nhì, nơi đặt bàn thờ là nơi linh thiêng nhất của ngôi nhà, phụ nữ, người ngoài không được đến khu vực này. Mỗi gia đình người Hà Nhì có một chiếc giỏ tre hoặc giỏ mây để đựng đồ cúng tổ tiên. Người Hà Nhì quan niệm cột cái là cột thiêng - nối liền ngôi nhà với thế giới trên trời, để tổ tiên đi về. Không gian thiêng nhà còn có vị thần nhà, thể hiện bằng hòn đá thiêng hình chữ nhật, chôn ở bệ cao nơi đặt bếp lửa nấu ăn, tiếp khách.

Không giannhà.zip - 6.jpeg

Nhà ở của người Hà Nhì có các không gian ngủ khác nhau. Ông chủ nhà cao tuổi nhất thường nằm ở giường cao nhất, kê trên không gian tiếp khách và bếp. Giường ngủ của bà chủ tiếp nối với giường của ông chủ nhưng thấp hơn khoảng 2 cm. Nơi ngủ của vợ chồng con trai cả là căn buồng phía sau nơi ngủ của bà. Nơi ngủ của vợ chồng con trai thứ hai là phía đầu bên kia đối diện với buồng người con trai thứ nhất qua gian giữa ngôi nhà... Trong buồng của vợ chồng người con trai cả và người con trai thứ, kiêng không cho người lạ, bố chồng, anh chồng được bước vào trong buồng.

Không giannhà.zip - 4.jpeg

Không gian ngủ của khách là giường ở ngoài nhà. Khi có khách, tất cả những người không thuộc thành viên trực tiếp của gia đình đều ngủ ở gian ngoài. Tuy nhiên, giường ngủ gian ngoài khi vắng khách cũng là nơi “tập kết” của các thành viên gia đình trước khi vào nhà. Người nhà có thể nghỉ tạm ở đây. Khi người vợ sinh con, người chồng phải ngủ ở giường khách từ 2 đến 3 tháng.

Không giannhà.zip - 5.jpeg

Khi ăn uống bình thường, người già, con trai, các cháu nhỏ ăn gần giường ngủ của bà chủ nhà. Nhưng cô dâu không được ăn cùng mâm với bố chồng, anh chồng và họ chỉ ăn sau, ở dưới nền đất. Khi ăn cơm, vị trí ngồi của những người già đều nằm ở vị trí trang trọng, gần với không gian thiêng. Còn người trẻ tuổi, trẻ nhỏ thì ngồi xa bếp lửa, trung tâm không gian thiêng của thần nhà. Khi ăn cơm trong gia đình, người phụ nữ không được ngồi ăn cùng bố chồng, anh chồng; còn trong ngày lễ, tết, họ là người ăn sau cùng và mâm cơm của họ phải bày dưới nền đất chứ không được kê lên bục sinh hoạt chung của gia đình.

Không giannhà.zip - 7.jpeg

Nhà ở của người Hà Nhì đã hình thành các không gian phản ánh các mối quan hệ giữa con người với thần linh, giữa các thành viên trong gia đình với nhau, giữa người nhà và người ngoài… Không gian của ngôi nhà được định hình với các chức năng khác nhau, phản ánh đặc trưng của tộc người về quan hệ gia đình, tôn giáo, tín ngưỡng, kiến trúc…

Trình bày: Hoàng Thu

Bài viết sử dụng các hình ảnh của cộng tác viên

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Triển lãm thành tựu đất nước: Cơ hội để các tỉnh, thành phố quảng bá hình ảnh, tiềm năng

Triển lãm thành tựu đất nước: Cơ hội để các tỉnh, thành phố quảng bá hình ảnh, tiềm năng

Triển lãm thành tựu đất nước với chủ đề "80 năm Hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc", diễn ra từ ngày 28/8 tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia (Đông Anh, Hà Nội), quy tụ 230 gian hàng, quy mô gần 260.000m2, trưng bày nhiều sản phẩm, hình ảnh, giới thiệu thành tựu của 34 tỉnh, thành phố, 28 bộ, ngành, các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp nhà nước tiêu biểu.

Tưng bừng Lễ hội đền Nghĩa Đô năm 2025

Tưng bừng Lễ hội đền Nghĩa Đô năm 2025

Ngày 05/9 (tức ngày 14/7 âm lịch), xã Nghĩa Đô tưng bừng tổ chức Lễ hội đền Nghĩa Đô năm 2025 và công bố danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; chứng nhận đăng ký nhãn hiệu "Làng du lịch cộng đồng Nghĩa Đô".

Tác phẩm sơn mài khổ lớn "Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập" xác lập kỷ lục Guinness thế giới

Tác phẩm sơn mài khổ lớn "Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập" xác lập kỷ lục Guinness thế giới

Ngày 4/9, Tổ chức Kỷ lục Guinness thế giới (Guinness World Records) đã chính thức ghi nhận tác phẩm sơn mài khổ lớn "Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập" của họa sĩ Chu Nhật Quang là bức tranh sơn mài liền khổ (không ghép) lớn nhất thế giới. Tác phẩm hiện trưng bày tại Bảo tàng Hồ Chí Minh (Hà Nội) tại Triển lãm "Mùa xuân độc lập".

Chạm vào di sản, kết nối tương lai

Chạm vào di sản, kết nối tương lai

Giữa nhịp sống hối hả, những làng nghề, nghề truyền thống trên địa bàn tỉnh không chỉ là ký ức lưu giữ trong từng nếp nhà, mà đã vươn mình trở thành “di sản sống”, nơi du khách được chạm, ngắm, lắng nghe và sáng tạo cùng tinh hoa của vùng đất.

Dấu ấn công nghiệp văn hóa "made in Vietnam"

Dấu ấn công nghiệp văn hóa "made in Vietnam"

Dịp A80 vừa qua, hàng loạt chương trình chính luận nghệ thuật về cách mạng, đất nước, nhân dân đã để lại dư âm mạnh mẽ trong lòng công chúng. Điều này mở ra kỳ vọng về nền công nghiệp văn hóa “made in Vietnam”.

Ngân vang giai điệu cùng dân tộc

Ngân vang giai điệu cùng dân tộc

Âm nhạc nuôi dưỡng tâm hồn, mang lại sự cân bằng, sẻ chia và lan tỏa sự ấm áp. Ngày Âm nhạc Việt Nam (3/9) không chỉ tôn vinh các nhạc sĩ, nghệ sĩ mà còn khẳng định giá trị bất biến của âm nhạc trong đời sống dân tộc.

Họ đã sống những tháng năm đẹp nhất

Họ đã sống những tháng năm đẹp nhất

Những tháng năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, hàng nghìn thanh niên tuổi mười tám, đôi mươi đã xung phong vào chiến trường. Hòa vào đoàn quân “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước/Mà lòng phơi phới dậy tương lai”, những nghệ sĩ của đoàn văn công Yên Bái (cũ) đã mang tiếng hát, điệu múa phục vụ bộ đội, thanh niên xung phong và đồng bào vùng giải phóng.

“80 năm vang mãi bản hùng ca” – âm vang lịch sử, khát vọng tương lai

“80 năm vang mãi bản hùng ca” – âm vang lịch sử, khát vọng tương lai

Tối 02/9, trong không khí cả nước tưng bừng kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 02/9, tại Quảng trường Đinh Lễ (phường Lào Cai) và Quảng trường 19/8 (phường Yên Bái), tỉnh Lào Cai đã long trọng tổ chức Chương trình nghệ thuật đặc biệt với chủ đề “80 năm vang mãi bản hùng ca”.

Hương trà cổ thụ giữa lòng Thủ đô

Hương trà cổ thụ giữa lòng Thủ đô

Giữa không gian nhộn nhịp của Triển lãm kỷ niệm 80 năm thành tựu đất nước, có một góc nhỏ khiến bước chân người qua dường như chậm lại. Hương trà Shan tuyết cổ thụ thanh khiết, ngọt dịu lan tỏa, níu giữ từng ánh nhìn, hơi thở. Đó là gian trưng bày của tỉnh Lào Cai - không chỉ là nơi giới thiệu sản vật, mà còn mở ra hành trình trải nghiệm bằng khứu giác và vị giác, đưa du khách như lạc vào Suối Giàng mờ sương.

"Truyền nhân" văn hóa dân tộc Tày

"Truyền nhân" văn hóa dân tộc Tày

Nghỉ hưu, sinh sống và sinh hoạt chi bộ tại bản làng, những đảng viên cao tuổi là những “truyền nhân” luôn mang trong mình niềm trăn trở và tâm huyết về việc gìn giữ và trao truyền bản sắc văn hóa dân tộc Tày của quê hương cho thế hệ trẻ. Một trong số đó là tấm gương của Nghệ nhân Ưu tú Ma Thanh Sợi.

Lãnh đạo Đảng, Nhà nước và đại biểu quốc tế dự Chương trình nghệ thuật đặc biệt “80 năm hành trình Độc lập-Tự do-Hạnh phúc”

Lãnh đạo Đảng, Nhà nước và đại biểu quốc tế dự Chương trình nghệ thuật đặc biệt “80 năm hành trình Độc lập-Tự do-Hạnh phúc”

Trong không khí thiêng liêng, hào hùng của những ngày thu lịch sử, tối 1/9, tại Sân vận động Quốc gia (Mỹ Đình, Hà Nội), Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) tổ chức Chương trình nghệ thuật đặc biệt “80 năm hành trình Độc lập-Tự do-Hạnh phúc”.

Triển lãm "95 năm Cờ Đảng soi đường" số 3D 360°: Cầu nối để giới trẻ "chạm" vào lịch sử từ mọi khoảng cách địa lý

Triển lãm "95 năm Cờ Đảng soi đường" số 3D 360°: Cầu nối để giới trẻ "chạm" vào lịch sử từ mọi khoảng cách địa lý

Song song với Triển lãm "95 năm Cờ Đảng soi đường" đang diễn ra tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia (Đông Anh, Hà Nội) từ ngày 28/8 - 5/9, Ban Tổ chức đã ra mắt phiên bản triển lãm công nghệ tương tác 3D 360° nhằm đáp ứng nhu cầu của công chúng trong nước và nước ngoài chưa có điều kiện tham dự trực tiếp.

fb yt zl tw