LCĐT - Cuối cùng thì sau cả mấy tháng trời nấn ná, tôi cũng đã có mặt tại cái Nông trường ở tít tịt phía Tây thành phố xa xôi heo hút này. Tổ chức nông nghiệp quốc doanh nuôi bò này còn sót lại từ thời kỳ bao cấp chưa kịp giải thể, có lẽ vì ở đây còn có đến mấy nghìn con bò chưa biết xử lý thế nào. Đặc biệt là giống bò Nghệ thuần chủng mà đội ông bác tôi nuôi; tiếng là đội mà chỉ có mình ông ở cách Nông trường Bộ có đến bảy, tám cây số, trên độ cao hơn nghìn mét, hoang vu như chưa hề có dấu chân người.
- Bác gái có phàn nàn với cháu rằng, người ta đã cho bác về hưu nửa năm nay rồi mà sao bác còn nấn ná mãi chưa rời đây đi? Hay là...
- Nghi bác có bà hai chứ gì. Ở nơi thâm sơn, cùng cốc này, đến đàn ông cũng hiếm nói chi đàn bà...
- Thế lần này cháu lên đón thì bác về với bác gái và gia đình được rồi chứ? Mà cũng sắp Tết rồi, bác ạ!
- Hừ hừ...
Câu chuyện của tôi và ông bác tôi bắt đầu là như thế và cuối cùng thì ông bác tôi đáp lại bằng những tiếng hậm hà, hậm hừ, chẳng hiểu là có bằng lòng hay không. Cũng bởi vì lúc này hoàng hôn đã nhuộm đồng cỏ một mầu tím hồng và đã đến giờ đàn bò khoảng trăm con về chuồng. Còn ông bác tôi, một thân hình già nua, tóc tai bù xù đã ra khỏi túp lều cỏ, tay cầm chiếc vỏ đạn cao xạ dùng làm kẻng khua rộn một hồi.
Quả nhiên là công việc đón đàn bò về chuồng đã khiến ông bác họ tôi ra khỏi cái lốt ông già lờ đờ, u oải. Tôi nhận ra ông hoạt bát hẳn lên, nhất là khi ông khoác khẩu súng CKC lên vai:
- Cháu trông đàn bò về chuồng có thích mắt không?
- Dạ, có! Thế bác chăn bao nhiêu con hả bác?
Kéo chiếc cổ áo bông lên, tránh một luồng gió lạnh, rồi dấn lên mấy bước, ông bác tôi đi tới khu chuồng, mở mấy cái dóng chuồng, rồi mới quay lại với tôi:
- Trên dưới tám chục con chứ có ít đâu. Nhưng mà cháu thấy đấy! Trông chúng phởn phơ vui vẻ là mình chẳng còn thấy buồn tẻ và mệt nhọc gì nữa. Mà cũng chẳng biết đếm có chính xác không. Dưới Nông trường Bộ, người ta nuôi bò sữa bằng cỏ Pangola, Bermuda do người trồng, còn trên này thì chỉ rặt cỏ trời. Và giống bò Nghệ thì dại ngờ, dại nghệch lắm cháu à! Có lần thiếu cỏ, có con nghểnh lên vặt lá cây, kéo cả ngọn cây xuống bứt, bất đồ dây đeo chuông mắc vào một cái cành. Ôi thôi, thế là khi cái cây bật lên, nó kéo cả cổ con bò lên.
 |
| Minh họa của Trung Hiếu (Bảo tàng tỉnh Yên Bái). |
Ngưng lại mấy phút để bốc vài gộc củi vào chuồng, ông bác tôi tiếp:
- Nghĩ dại, không có mình chăm nom thì con bò một thân, một mình làm sao sống nổi, nhất là lúc này, ngày đông tháng giá. Kia kìa, ở nhãn tiền đấy. Trông xem, đồng cỏ lúc này có xác xơ không?
Tôi đưa mắt nhìn ra xa. Không hiểu sang xuân thì đồng cỏ tươi tốt thế nào, chứ bây giờ thì đó đây thấy những khoảng đất trống trơ. Và cạnh những đám cỏ xanh như mặt người mất máu là những vùng cỏ cháy xém, hoen hoen màu rỉ sắt, tối thui và tràn ngập một cảm giác cô liêu. Nhìn cỏ, tôi đã manh nha hiểu ra điều sau đây: Ông bác tôi còn nấn ná chưa chịu rời bỏ công việc ở đây vì ông còn rất thương đàn bò.
Ý nghĩ ấy của tôi đã được củng cố vì cặm cụi gầy xong những đống lửa sưởi trong mấy gian chuồng bò, ông bác tôi đã quay trở lại câu chuyện dang dở với tôi.
- Không gì khổ bằng đàn bò trong mùa đông, cháu à! - Ông bác tôi nói - Sáng mai trở dậy, cháu sẽ mục sở thị. Khổ, ra khỏi chuồng, thấy chỗ nào có tí màu xanh là chúng nhao nhao cả bầy tới. Trông mà thương lắm! Thành ra cứ một tuần là bác lại phải đưa chúng đi tìm những vùng cỏ tốt. Có lần phải leo lên tận ngọn núi Ông Tiên kia kìa. Nhưng mà cho chúng đi ăn ở trên núi nhiều khi cũng nguy hiểm lắm. Một chiều, kiểm bò thấy thiếu hai con, bác vác đuốc đi tìm, nửa đêm lên tới ngọn núi nọ thì thấy hai con bò cái vì ham ăn quá, quên cả đường về. Thế là đành chụm củi nhóm lửa sưởi ngay tại chỗ cho chúng. Dà, vậy mà tuyết vẫn xuống trắng xóa cả vai mình lẫn lưng bò...
- Có tuyết? Mà lại ở lại trên đó suốt đêm?
- Đầu bò, lưng bò chốc chốc lại phủ đầy tuyết, bác phải phủi cho chúng, tới sáng mới tìm được đường đưa hai “ả” xuống. Nhưng quái, sao mà cả hai cứ ríu chân lại, không chịu đi. “A! Các con lại muốn đi ăn mảnh à?”. Tức mình, bác quát cho một hơi, nhưng vừa ngậm miệng thì nghe thấy đánh roạt một tiếng ở bụi lau bên cạnh, rồi xộc ngay vào mũi bác một mùi tanh sặc.
- Con gì vậy bác? Sơn dương? Hay là hùm?
- Sơn dương ở đây sẵn lắm. Hắn đi trên núi đá lộc cộc, nghe rõ mồn một. Hùm cũng có, nhưng bầy đàn của bác ba mươi năm nay không mất một con. Bác nhận mỗi năm tám mươi con, mỗi con quân bình bảy mươi nhăm ký. Một năm rưỡi sau, nộp lại cho ông giám đốc đủ tám mươi con, nhưng mỗi con nặng trung bình một trăm rưỡi ký. Hai mươi năm thì mười chín năm như thế. Chỉ có mỗi năm rồi là năm vận hạn...
Tôi và ông bác tôi đã trở về lều cỏ. Và câu chuyện về đàn bò còn kéo dài cho đến khi đêm buông rồi giấc ngủ đến. Tuy vậy, sau một ngày đường trường mệt nhọc, tôi cũng chỉ chợp mắt được một lát. Lạ giường, lạ chiếu, đã khó ngủ thêm thi thoảng lại bị con bọ chó đốt nhói một cái và ngứa ran lên. Trở dậy sau một đêm trằn trọc, thấy ông bác đã dậy đang đun nước, tôi liền nói:
- Bác Du ạ! Ở với bác một ngày, cháu đã hiểu bác. Thì ra bác thương đàn bò, vì một khi bác xa chúng thì chẳng có ai thay bác chăm sóc chúng. Có đúng không? Nếu vậy thì bác định ở lại đây, qua cả Tết, không về với bác gái và các con cháu à?
- Không hẳn là thế đâu?
- Vậy thì bao giờ bác cháu mình có thể ra đi được? Bác cho một cái hẹn đi!
Nhìn tôi, ông bác tôi tần ngần:
- Trước sau thế nào bác cũng về. Nhưng giờ thì bác chưa thể hẹn dứt khoát được, có thể là chỉ vài ngày nữa. Ừ, vài ngày nữa. Vì bác đoán là chỉ nay mai, đàn sói cũng sẽ về. Mùa khô, trên rừng, đến suối cũng cạn nước, còn thức ăn gì nữa đâu, nên thế nào đàn sói cũng về mà.
- Sao? Sao lại phải chờ đàn sói về, hả bác?
Sửng sốt, tôi đay đi lại câu hỏi hai, ba lần, nhưng rốt cuộc chỉ nhận được sự im lặng như đóng băng trên gương mặt dãi dầu, hóp hép lút trong râu ria của ông bác tôi. Thế nào mà ông bác tôi lại chờ đàn sói về? Ngoài tình thương đàn bò trong mùa đông giá này mà chưa muốn rời bỏ công việc, còn bí mật gì nữa đang giấu kín trong tâm sự của bác tôi?
Thắc mắc của tôi vẫn còn nguyên thì chiều hôm ấy, khi tôi đang giúp ông bác gõ kẻng gọi đàn bò về thì chợt nghe tiếng ông bác tôi la thất thanh:
- Bọn sói đến kia kìa! Nhìn sang bên trái khu chuồng bò, tôi liền thấy lướt qua mắt mình một luồng gió xám bởi đàn sói hơn chục con.
Ông bác tôi chạy vụt ra, chắn đầu đàn bò đang tán loạn vì sợ hãi, lùa chúng về chuồng. Rồi lăm lăm khẩu súng CKC trong tay, ông gật gật đầu thật bình tĩnh: - Bọn hắn chưa dám đến giờ này đâu. Được rồi, tao chờ bọn mi!
Chúng tôi trở về lều, nấu cơm ăn trong chờ đợi. Ông bác tôi nói:
- Bọn sói này gian ngoan lắm. Một lần bác đã mất một nửa cỗ lòng lợn để giữa đồng cỏ, đào hố chui xuống, giương súng rình mà chúng chỉ băng qua rồi mất biến.
Đêm chờ đợi trôi qua. Sáng hôm sau, tôi đang chập chờn thì giật mình tỉnh giấc. “Dậy! dậy! Đàn sói về rồi!”. Nghe tiếng gọi giật của ông bác, tôi bật dậy, xách cái gậy chạy ra. Ông lão vừa đuổi bò ra khỏi chuồng, đứng ở trên cái vuông cỏ trước cửa chuồng, vừa vẫy tay tôi:
- Bò vừa ra thì hắn đến, nhưng giờ hắn đang le lên rừng nứa. Cháu đi với bác!
Mặt trời mùa đông ở xa tít, chỉ thấy loa loá sáng đục ở một khoảng mây trên đỉnh núi. Đồng cỏ trơ trụi, khô khấc những cọng già. Đang đi, ông bác tôi bỗng nhún chân, lao về phía trước. Tôi liền chạy theo.
Kia rồi! Đàn sói hơn chục con đang hình thành vòng tròn vây quanh một con bò. Toàn bọn sói ác, tai vểnh, chân cao nhóng, bụng hóp, lông vàng, răng nhe trắng ởn. Nhưng bị vây là con bò đực, nó có một cái sừng vẹo, rõ ràng cũng là một địch thủ lợi hại. Hễ thấy một con sói nào chạy tới sát mình là nó quẫy, nó văng sừng đánh lại.
- Bác Du, bắn đi! Bắn cho nó dạt ra đi!
- Không! Tiến sát nữa!
Chúng tôi ập tới sau một bụi duối già.
Đang đuổi theo con bò đực sừng vẹo, một con sói già trong đàn bỗng tăng tốc vọt lên, vòng qua trước mặt đối thủ. Và tôi nhìn thấy rất rõ cái chân trái phía sau hắn thình lình nhấc cao lên, trông rất thô bỉ và ngạo mạn. “Hắn đái xung quanh rồi”. Ông bác tôi thốt kêu. Quả nhiên, con bò đực đang chạy bỗng sững lại, ngẩng đầu lên, ngúc ngoắc cái cổ và lập tức tỏ ra có dấu hiệu bị rối loạn phương hướng. Nước đái của con sói độc quá! Hơi nó xông lên cũng đủ hoa mắt con bò.
Tôi nổi gai hai cánh tay trần. Và cuối cùng điều kinh sợ nhất đã xảy ra. Con sói già, hộc một tiếng kêu, nhún chân, nhảy phốc lên. Con bò ò lên một tiếng thất thanh, đầu quẫy mạnh, cuống cuồng đâm bổ sang ngang. Đã bám chặt đuôi con bò và từ trên tư thế đó, với những chiếc móng sắc lẻm như dao, hiển nhiên con sói già sẽ bấu đít và thọc chân trước vào kéo ruột con bò ra. Tiếp đó, lũ sói con đang rượt đuổi hai bên con bò sẽ thừa cơ nhảy bổ tới, cắn xé con bò ra trăm mảnh ngay lập tức.
- Đoàng! Đoàng... oàng...
Tiếng súng của ông bác tôi vang trên đồng cỏ, rền một hồi, rồi tan dần .
Lát sau, trong màn sương dày đục, bóng ông bác tôi dần hiện ra. Súng khoác vai, tay ông kéo căng sợi dây buộc cổ con sói ác. Chỉ xác con sói, ông bảo tôi:
- Cháu trông và làm chứng cho bác. Ờ mà bác cũng cần cho mọi người trông thấy cái móng vuốt của con sói sắc thế nào. Cha! Hắn bám vào đuôi con bò mà lông đuôi nó trụi như bị dao cắt đó. Móng đã thế, răng hắn còn sắc đến đâu. Có thế hắn mới ăn thịt con bò sạch như ta lấy dao lọc xương chứ!
Ngừng lại lấy hơi, ông bác tôi - người công nhân chăn bò thâm niên nói tiếp với chất giọng tràn đầy âm sắc thỏa thê:
- Cháu ơi! Cả đời bác, không con thú nào bác ghét bằng con sói. Hắn hại đời bác. Năm ngoái, mùa đông ở đây có tuyết, lừa lúc bác sơ ý, hắn tới bắt một con bò cái của bác. Hắn ăn hết trơn. Mà sao răng móng hắn sắc bén quá. Hắn lọc thịt con bò như ta lấy dao lọc vậy. Thịt hết sạch. Xương còn nguyên một đống. Ông giám đốc Nông trường lên, xếp xương lại vẫn còn đủ hình con bò, rồi bĩu môi, buông một câu: “Sói nào hay là người mà ăn thịt con bò gọn ghẽ thế này?”. “Ối giời! Oan này của bác có gọi là oan dậy đất được chưa, hả cháu?”.
Đã tưởng chuyện chỉ có vậy, nhưng ông bác tôi lại ngửa mặt lên trời, hả hê:
- Cháu ơi! Ba mươi năm theo cách mạng, không bao giờ bác để tư cách mình bị hoen ố. Bác không có tiền bạc để lại cho con cháu. Bác chỉ có lương tâm trong sạch làm của cải để lại cho chúng. Con bò cái bị sói ăn, rõ ràng vậy mà người ta dám nghi ngờ, dám dựng đứng lên rằng là... Có ai mua được danh dự không cháu? Bây giờ... nào, cháu đi với bác xuống Nông trường Bộ cho ông Giám đốc xem xác con sói này. Nợ nần thế là đã trả xong. Giờ, bác có thể thanh thản sống nốt những ngày tuổi già và bác sẽ trở về với gia đình ăn cái Tết này thật vui vẻ rồi. Hà hà...
Bí mật cuối cùng thế là đã được giải tỏa. Tôi đi theo ông bác tôi. Bóng ông già cởi bỏ nỗi sầu muộn cứ rạp về đằng trước như bị gió thổi. Tay kéo lê xác con sói hung dữ, loanh quanh trên đồng cỏ, ông già vừa đi, vừa nói cười vang vang. Có ai nghe thấy ông lão nói cười đâu, ngoài ông, tôi và cỏ. Cỏ cằn trong đêm cọ vào chân tôi loạt xoạt. Cỏ sẽ qua đông, tới mùa xuân thì xanh thắm. Cỏ đâu có cằn cỗi, tàn lụi ở chốn cô liêu này!
