Chúng tôi đến thôn Tả Gì Thàng, xã Y Tý vào những ngày cuối tháng Mười Một, cũng là dịp đồng bào Hà Nhì tưng bừng đón tết sớm Ga Tho Tho, tết cổ truyền quan trọng trong đời sống của người Hà Nhì.
Đây là cái tết tổng kết 1 năm làm nông nghiệp của các gia đình, chuẩn bị đón tết Nguyên đán. Trong ngôi nhà đất ấm áp, gia đình nào cũng giã bánh giày, mổ lợn, mổ gà làm cỗ cúng tổ tiên và mời nhau ăn bữa cơm liên hoan thật vui vẻ. Năm nay, gia đình chị Ly Xe Phia vẫn thuộc hộ nghèo, nhưng cuộc sống đã bớt khó khăn hơn vì hằng tháng chị được Nhà nước hỗ trợ trên 500 nghìn đồng để mua sữa cho con nhỏ Phà Xe Duy mới 6 tháng tuổi.
Chị Phia bảo trước đây chị cũng không biết đến chính sách hỗ trợ của Nhà nước đối với trẻ em dưới 36 tháng tuổi thuộc hộ nghèo. Năm 2023, nhờ chị Sào Xá Gơ là đại biểu HĐND xã, Trưởng Ban Công tác Mặt trận kiêm Chi hội trưởng phụ nữ thôn đến nhà giải thích, giúp đỡ, hướng dẫn làm các thủ tục, nên cháu Duy đã được hỗ trợ hàng tháng.
Với đồng bào vùng cao Y Tý, nhất là các hộ nghèo, cận nghèo, sự hỗ trợ của Nhà nước là động lực to lớn để bà con vơi bớt khó khăn, dần ổn định cuộc sống.
Ở Tả Gì Thàng, nhiều hộ dân khác cũng được chị Sào Xá Gơ giúp đỡ, tiếp cận được với các chế độ hỗ trợ của Nhà nước dành cho đồng bào vùng cao để cuộc sống tốt hơn. Hỏi thêm về thôn Tả Gì Thàng, chúng tôi được biết trước đây trong thôn vẫn còn không ít hủ tục ảnh hưởng tới phụ nữ Hà Nhì như tình trạng phụ nữ tảo hôn, sinh con trước 18 tuổi, sinh con ở nhà, sinh con thứ 3.
Ba năm trở lại đây, qua tuyên truyền, vận động, 100% phụ nữ Hà Nhì đều đã đi khám thai định kỳ và đến cơ sở y tế sinh con cho an toàn. Trong thôn không còn tình trạng tảo hôn, sinh con thứ 3 nữa.
Đặc biệt, nhiều trẻ em dưới 36 tháng tuổi, học sinh thuộc hộ nghèo, cận nghèo đều được hưởng chế độ hỗ trợ của Nhà nước. Mỗi khi có đoàn thiện nguyện đến thôn tặng quà, khám bệnh, cấp phát thuốc miễn phí cho bà con, bước chân Sào Xá Gơ lại mải miết trên những bậc đá mòn nhẵn trên con đường dốc để đến từng nhà gọi bà con đi khám bệnh, nhận thuốc.
"Là người đại biểu của Nhân dân, cũng là phụ nữ, hiểu những vất vả của bà con, em mong muốn có thể giúp bà con quê mình, đặc biệt là phụ nữ, trẻ em có cuộc sống ấm no, hạnh phúc hơn. Trong công tác tuyên truyền, chỉ cần luôn gần gũi bà con, tìm cách giải thích để bà con hiểu, thì đồng bào vùng cao ai cũng chấp hành tốt chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước", chị Gơ cho biết thêm.
Giữa cái nắng vàng như mật ong của ngày cuối năm, cô gái trẻ người Hà Nhì Sào Xá Gơ đưa chúng tôi đi thăm thôn Tả Gì Thàng. Ngay ở đoạn đầu thôn là con đường mới được mở rộng vẫn còn ngổn ngang đất đá. Sào Xá Gơ bảo vừa qua chị cùng với Trưởng thôn, Bí thư chi bộ vận động 5 hộ dân trong thôn hiến đất để mở rộng gần 100m đường, nhờ đó ô tô của du khách có thể đến được giữa thôn tham quan, ngắm cảnh.
Việc này tưởng dễ, nhưng lại vô cùng khó khăn. Lý do vì người Hà Nhì thường làm nhà rất gần nhau, nếu phải hiến đất mở rộng đường thì diện tích đất mỗi nhà đã nhỏ sẽ càng hẹp hơn. Bên bếp lửa hồng, dù là ngày mưa rơi hay ngày sương mù, giá rét, những lời thủ thỉ tâm sự, giải thích của chị Gơ đã được bà con thấu hiểu. Thế rồi, hộ nào cũng vui vẻ nhường một phần đất của gia đình để con đường vào thôn được rộng rãi hơn.
Đến Tả Gì Thàng, điều chúng tôi vô cùng ấn tượng là trong thôn có 53 hộ dân thì còn tới gần 50 ngôi nhà tường đất, mái vuông, giữ nguyên bản kiến trúc nhà truyền thống của người Hà Nhì. Mấy năm qua, Y Tý được quy hoạch xây dựng đô thị du lịch, khiến cơn lốc bê tông hóa tác động không nhỏ tới các bản làng. Minh chứng là ở nhiều thôn người dân đã phá bỏ nhà đất truyền thống để làm nhà xây như ở phố.
Vậy nhưng, Tả Gì Thàng vẫn giữ được những nét nguyên sơ, từ những hàng rào đá rêu phong, đến những bức tường đất nứt nẻ vết thời gian, tạo nên một không gian đẹp như cổ tích. Thêm một điều đặc biệt ở Tả Gì Thàng, trong khi những ngôi nhà đất được bảo tồn gần như nguyên vẹn, thì mỗi gia đình người Hà Nhì ở đây đều tự xây nhà tắm, nhà vệ sinh kiên cố và xây một bể chứa rác riêng. Sào Xá Gơ cười xinh như bông hoa dã quỳ vàng tươi trước gió, bảo người Hà Nhì có tính cộng đồng rất cao, chỉ cần bà con đồng thuận thì việc giữ gìn bản sắc dù khó mấy vẫn thực hiện được.
Khi chúng tôi đến Tả Gì Thàng gặp Sào Xá Gơ thì chị cũng đang trong thời gian bận rộn chuẩn bị cho chương trình tiếp xúc cử tri của đoàn Đại biểu HĐND huyện Bát Xát tổ chức tại thôn. Trò chuyện với chúng tôi, Sào Xá Gơ bảo so với những thôn khác, thì Tả Gì Thàng đã được công nhận là thôn nông thôn mới từ năm 2020, nhưng hiện nay vẫn còn không ít khó khăn.
Tả Gì Thàng có nhiều tiềm năng phát triển du lịch nếu được khai thác hiệu quả sẽ giúp bà con ngày càng ấm no. Qua lắng nghe ý kiến của bà con, em sẽ báo cáo với đoàn Đại biểu HĐND huyện để xem xét nguyện vọng của bà con muốn được Nhà nước hỗ trợ mở mới tuyến đường hơn 1km từ ngã ba Choản Thèn vào Tả Gì Thàng để xe ô tô đưa du khách vào tận cuối thôn.
Bà con còn mong muốn được mở các lớp hướng dẫn kiến thức, kỹ năng làm du lịch cộng đồng, mở lớp xóa mù chữ cho phụ nữ Hà Nhì, hỗ trợ bảo tồn kiến trúc truyền thống nhà đất của người Hà Nhì…
Hỏi thêm về cuộc sống gia đình Sào Xá Gơ, chúng tôi được biết gia đình Gơ cũng còn nhiều khó khăn, mấy năm trước chị cùng chồng nhận công việc nấu ăn cho học sinh bán trú tại Trường Phổ thông DTBT THCS Y Tý để có thêm thu nhập.
Tuy nhiên, khi bà con trong thôn tin tưởng bầu làm Trưởng ban công tác Mặt trận, Chi hội trưởng phụ nữ thôn, đặc biệt là đại biểu HĐND đại diện cho ý chí, nguyện vọng của Nhân dân trong xã, chị đã tạm nghỉ công việc làm thuê ở trường học để tập trung dành thời gian cống hiến cho cộng đồng. Thời gian qua, chị cùng với một số chị em trong thôn tích cực tham gia đội văn nghệ dân gian, thường xuyên biểu diễn các làn điệu dân ca, dân vũ phục vụ du khách đến tham quan Y Tý. Qua đó, vừa gìn giữ, bảo tồn, lan tỏa nét đẹp bản sắc dân tộc, vừa có thêm thu nhập cho gia đình.
Nhận xét về Sào Xá Gơ, chị Ly Giá Sơ, Phó Chủ tịch Hội đồng Nhân dân xã Y Tý cho biết:
Nơi mảnh đất biên cương Y Tý còn nhiều gian khó, đại biểu trẻ Sào Xá Gơ đã trở thành “cầu nối” giữa “ý Đảng, lòng dân”, nhân lên niềm tin của bà con vào đường lối lãnh đạo, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước với đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng cao. Niềm tin ấy giống như những ngọn lửa khi đã được nhen lên sẽ rực cháy, soi đường cho hành trình đổi thay số phận người Hà Nhì nói chung, phụ nữ Hà Nhì nói riêng, xua tan bao sương mù của hủ tục
Bài 1: Nữ đại biểu quyết tâm “cởi trói” cho phụ nữ Hà Nhì
Bài 2: Chung tay xây miền ấm no theo khát vọng của cử tri
Bài cuối: Đại biểu HĐND chung tay vì sự tiến bộ của phụ nữ Hà Nhì
Nội dung: Tuấn Ngọc - Tô Dung
Trình bày: Khánh Ly
