Theo số liệu Globocan 2022 (Tổ chức Ung thư toàn cầu), toàn thế giới có khoảng 19,9 triệu ca ung thư mới và 9,7 triệu ca tử vong. Riêng tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 180.400 ca mắc mới và hơn 120.000 ca tử vong do ung thư. Tổng số ca ung thư hiện mắc trong vòng 5 năm gần nhất ước tính hơn 409.000 trường hợp.
Ba loại ung thư gây tử vong hàng đầu tại Việt Nam hiện nay là ung thư gan, ung thư phổi và ung thư dạ dày.
120.000 người Việt tử vong do ung thư mỗi năm.
Giáo sư Mai Trọng Khoa - Phó Chủ tịch Hội Điện quang và Y học hạt nhân Việt Nam cho biết, tỷ lệ mắc ung thư trên thế giới cũng như tại Việt Nam đang có xu hướng gia tăng. Tuy nhiên, điểm khác biệt lớn nằm ở tỷ lệ tử vong.
Ở các quốc gia phát triển, dù tỷ lệ ung thư tăng nhưng tỷ lệ tử vong của nhiều loại ung thư không tăng, thậm chí giảm, nhờ hệ thống y tế phát triển và các chương trình tầm soát hiệu quả. Ngược lại, tại Việt Nam, điều đáng lo ngại là tỷ lệ mắc mới và tỷ lệ tử vong lại tăng song song.
“Ca mắc mới tăng chưa phải nguy cơ lớn nhất, mà đáng buồn là tỷ lệ tử vong tăng mà chưa thấy dấu hiệu chững lại. Đây là cảnh báo đòi hỏi phải có các giải pháp cấp bách”, Giáo sư Khoa nói.
Theo đánh giá của các chuyên gia, tỷ lệ mắc mới ung thư tại Việt Nam đang ở mức trung bình của thế giới, song tỷ lệ tử vong lại thuộc nhóm cao trong khu vực Đông Nam Á.
Giáo sư Khoa chỉ ra một trong những nguyên nhân then chốt khiến tỷ lệ tử vong do ung thư tại Việt Nam cao là phát hiện bệnh quá muộn. Thống kê cho thấy, 50–80% bệnh nhân ung thư đến khám khi bệnh đã ở giai đoạn 3 hoặc giai đoạn 4, khiến hiệu quả điều trị giảm mạnh, chi phí tăng cao và tiên lượng xấu.
Thói quen tầm soát ung thư của người dân Việt Nam còn rất thấp. Nhiều người chỉ đi khám khi đã có triệu chứng rõ ràng, trong khi ung thư giai đoạn sớm thường diễn tiến âm thầm, khó nhận biết.
Nếu ung thư được phát hiện sớm, chẩn đoán chính xác và điều trị theo phác đồ phù hợp, nhiều bệnh nhân hoàn toàn có thể kéo dài sự sống hoặc trở lại cuộc sống bình thường. Thực tế có những bệnh nhân ung thư được điều trị 20–30 năm và hiện nay vẫn sinh hoạt, lao động như người khỏe mạnh. Điều này cho thấy, phát hiện sớm chính là chìa khóa để giảm tử vong.
So sánh với các quốc gia như Nhật Bản và Hàn Quốc, các chuyên gia cho biết, dù tỷ lệ mắc mới ung thư tại hai nước này cao hơn Việt Nam, nhưng tỷ lệ tử vong lại thấp hơn đáng kể. Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc triển khai hiệu quả các chương trình tầm soát ung thư quốc gia, giúp phát hiện bệnh từ giai đoạn sớm.
Theo bác sĩ CKII Võ Đức Hiếu - Phó giám đốc Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, để ứng phó với thực trạng này, hệ thống y tế cần chuẩn bị đồng bộ nhanh chóng việc tăng cường khám và tầm soát ung thư, truyền thông lối sống lành mạnh, kiểm soát yếu tố môi trường, tiêm chủng mở rộng (viêm gan B, HPV), triển khai chương trình sàng lọc phổ biến và nâng cao năng lực tuyến y tế cơ sở.
Đồng thời năng lực chẩn đoán và điều trị tại các cơ sở y tế cần được tăng cường thông qua đào tạo nhân lực, mô hình điều trị đa mô thức, hội chẩn liên chuyên khoa, khám chữa bệnh từ xa và đầu tư cơ sở vật chất tại bệnh viện tuyến tỉnh cũng như tuyến cuối.
