Tục kết bạn quan họ ở Bắc Giang

Bắc Giang là vùng đất cổ, trải qua bao thế kỷ tồn tại, quan họ - một thú chơi tao nhã vẫn luôn có sức lôi cuốn mạnh mẽ và có sức lan tỏa trong tâm hồn của những người dân Kinh Bắc, đặc biệt là người dân đôi bờ sông Cầu hay còn gọi là “dòng sông quan họ”. Đáng chú ý, sinh hoạt quan họ còn bảo lưu được rất nhiều những nét đẹp gắn với văn hóa truyền thống, trong đó có tục kết bạn.

Làng Tam Tầng (Việt Yên) kết bạn quan họ với làng Đô Hàn, Chắp, Diềm (Bắc Ninh). Trong ảnh: Một buổi sinh hoạt văn hóa quan họ tại làng Tam Tầng.
Làng Tam Tầng (Việt Yên) kết bạn quan họ với làng Đô Hàn, Chắp, Diềm (Bắc Ninh). Trong ảnh: Một buổi sinh hoạt văn hóa quan họ tại làng Tam Tầng.

Tục kết bạn đã trở thành tục lệ quan trọng hàng đầu với tất cả các liền anh, liền chị, tất cả nhóm chơi hay còn gọi là “bọn” quan họ. Theo truyền thống trước đây, chỉ những bọn quan họ kết bạn mới chơi quan họ với nhau. Nếu không kết bạn mà ca với nhau thì vẫn chỉ được gọi là “hát ghẹo”. Do vậy, yêu cầu bắt buộc cho mỗi nhóm chơi quan họ là phải kết bạn với ít nhất một nhóm chơi khác và đã trở thành một tập tục quy định phổ biến trong văn hóa.

Về nguồn gốc và lịch sử, việc kết bạn giữa các làng quan họ hay giữa các bọn quan họ đã có từ lâu đời, nó được bắt nguồn từ tục kết chạ giữa các làng. Kết chạ là việc kết nghĩa giữa hai làng có tính chất truyền đời, các làng coi nhau như anh em, đặc biệt giúp đỡ nhau trong sản xuất. Tục kết chạ hết sức bền vững, vì ngoài chức năng xã hội còn có chức năng thực hiện nghi lễ. Như vậy, tục kết chạ là một tục lệ có từ lâu đời và nó nhập vào quan họ.  

Số liệu thống kê của ngành văn hoá tỉnh cho thấy, ở một số làng quan họ vùng Kinh Bắc vẫn lưu giữ được tục kết bạn, kết chạ, kết nghĩa giữa các làng quan họ như: Làng Thổ Hà (Bắc Giang) kết bạn với làng Diềm (Bắc Ninh); làng Trung Đồng (Bắc Giang) kết bạn với làng Thượng Đồng, Hạ Đồng (Bắc Ninh); làng Nội Ninh (Bắc Giang) kết bạn với làng Hàn, Diềm (Bắc Ninh); làng Mai Vũ có quan hệ với làng Chấp Bút (Bắc Ninh); làng Hữu Nghi kết nghĩa với làng Tiêu (Bắc Ninh) từ thời Lê; làng Tiên Lát (Bắc Giang) kết nghĩa với làng Hoài Bịu (Bắc Ninh); làng Quang Biểu kết chạ với làng Quả Cảm (Bắc Ninh); làng Đình Cả (Bắc Giang) kết bạn quan họ với làng Trà Xuyên (Bắc Ninh); làng Thần Trúc kết chạ với làng Thọ Đức (Bắc Ninh); làng Núi Hiểu kết chạ với làng Thị Cầu, Đáp Cầu (Bắc Ninh); làng Tam Tầng kết bạn quan họ với làng Đô Hàn, Chắp, Diềm (Bắc Ninh)… Như vậy để thấy, kết chạ, kết bạn quan họ là phong tục phổ biến, tạo nên nét văn hóa đặc trưng ở vùng Kinh Bắc. 

Hát quan họ là hình thức đối đáp nam nữ giao duyên. Bởi vậy, trong tục kết bạn, một nhóm quan họ nam ở làng này có thể kết bạn với một hoặc nhiều nhóm quan họ nữ ở làng khác và ngược lại. Một làng quan họ thường có nhiều nhóm chơi quan họ. Những nhóm này đã kết bạn với nhau có mối quan hệ rất thân thiết. Họ thường xuyên giao lưu, quan tâm chia sẻ, đùm bọc, giúp đỡ lẫn nhau cả về tình cảm lẫn vật chất.     

Có mặt trong buổi giao lưu quan họ giữa làng Thổ Hà và Diềm tại làng Thổ Hà, được gặp Nghệ nhân Nguyễn Phú Hiệp - người nắm vững lề lối, cũng như những phong tục của người quan họ, anh cho biết: Quan họ Diềm và Thổ Hà kết bạn với nhau từ rất lâu. Sau khi thấy hợp nhau trong lối chơi, cách ứng xử nên họ kết bạn. Bởi vậy, tình bạn giữa hai làng vô cùng gắn kết. Khi đón quan họ bạn đến, nhóm quan họ chủ (là các anh hai làng Thổ Hà) thường ra tận bến sông Cầu đón nhóm quan họ khách rồi dẫn bạn vào nhà chứa sắp lễ ra đình lễ. Sau đó, hai bên trải chiếu ca hát một canh quan họ tại chùa rồi về sinh hoạt văn hóa tại nhà và tiếp tục ca cho đến hết hội. 

Trải qua thời gian, các nhóm quan họ trong các làng đa phần tập hợp thành lập ra các câu lạc bộ. Họ cùng sinh hoạt tập luyện và truyền dạy cho nhau những đặc trưng lề lối, cách hát, cách chơi, cách biểu diễn. Những người trong câu lạc bộ cứ lớp trước truyền dạy lớp sau, uốn nắn cho nhau mỗi khi nhả từ, buông tiếng… để mọi người  ai cũng biết đầy đủ lề lối, những phép tắc ứng đối mỗi khi được đi giao lưu. 

Vậy nên, việc kết bạn ở một số làng vẫn còn duy trì, phát triển và một số làng thì đã bị phai nhạt không còn bền chặt như trước. Chính vì vậy, việc bảo tồn tục kết bạn trong sinh hoạt văn hóa quan họ là việc làm cần thiết, có ý nghĩa trong cuộc sống của nhân dân, góp phần thắt chặt tình nghĩa xóm làng. Đồng thời còn tạo nên những tình bạn son sắt, thuỷ chung truyền đời giữa các làng quê. 

Báo Văn Hóa

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Nơi gặp gỡ của những tâm hồn đồng điệu

Nơi gặp gỡ của những tâm hồn đồng điệu

Được thành lập ngày 2/9/2022 với 24 hội viên, đến nay Câu lạc bộ (CLB) Di sản thơ ca miền đất nhớ Văn Yên, xã Mậu A đã có 63 hội viên ở nhiều ngành nghề và lứa tuổi khác nhau. CLB trở thành mái nhà chung của những tâm hồn đồng điệu, nơi nuôi dưỡng niềm đam mê văn chương, gìn giữ và phát huy những giá trị di sản thơ ca truyền thống, đồng thời tạo không gian sinh hoạt văn hóa ý nghĩa, gắn kết cộng đồng và làm phong phú thêm đời sống tinh thần của hội viên.

Ngôi đền cổ giữa lòng Sa Pa

Ngôi đền cổ giữa lòng Sa Pa

Phường Sa Pa là trung tâm của Khu du lịch quốc gia Sa Pa nổi tiếng trong nước và quốc tế. Nơi đây không chỉ có khí hậu mát mẻ, thiên nhiên tươi đẹp, đô thị hiện đại, mà còn có những di tích lịch sử văn hóa quan trọng, đặc biệt là những ngôi đền có lịch sử lâu đời như đền Hàng Phố, đền Mẫu Sơn, đền Mẫu Thượng. Trong đó, đền Hàng Phố được xây dựng từ thế kỷ XIX nơi thờ Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, là điểm đến hấp dẫn du khách.

Dấu mốc trưởng thành của những chàng trai người Dao

Dấu mốc trưởng thành của những chàng trai người Dao

Lễ cấp sắc của người Dao được coi là dấu mốc trưởng thành của nam giới, đồng thời khẳng định họ đã đủ tư cách tham gia vào các công việc lớn của gia đình, dòng họ và cộng đồng. Chùm ảnh sau được thực hiện tại gia đình bà Hoàng Thị Mỳ, người Dao Tuyển ở Bản Lụ, xã Xuân Hòa, tỉnh Lào Cai trong dịp gia đình tổ chức lễ cấp sắc cho 2 cháu nội là Nông Chí Thiện (8 tuổi) và Nông Chí Hùng (17 tuổi).

Một thời áo lính

Một thời áo lính

Kỷ niệm 36 năm Ngày truyền thống Hội Cựu chiến binh Việt Nam (6/12/1989 - 6/12/2025) là dịp tôn vinh những đóng góp của các cựu chiến binh trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Phim "Mưa đỏ" được tìm kiếm nổi bật nhất năm 2025 trên Google

Phim "Mưa đỏ" được tìm kiếm nổi bật nhất năm 2025 trên Google

Google công bố danh sách Year in Search 2025, bao gồm các chủ đề: “Xu hướng chung”, “Tạo ảnh”, “Phim ảnh (chung)”, “Phim ảnh Việt Nam”, “Concert”, “Bài hát”, “Tin tức”, “Cách làm”, “Là gì” và “Du lịch”. Danh sách phản ánh những xu hướng và thông tin được người Việt quan tâm và tìm kiếm nhiều nhất trong năm 2025.

Vang mãi tiếng kèn ma nhí

Vang mãi tiếng kèn ma nhí

Không chỉ là một nhạc cụ, kèn ma nhí chính là tiếng nói tâm linh, gói trọn tín ngưỡng, bản sắc và hơi thở của tộc người Xá Phó.

Nghệ nhân Nhân dân Tẩn Vần Siệu nhận giải thưởng “Vinh danh người truyền lửa”

Nghệ nhân Nhân dân Tẩn Vần Siệu nhận giải thưởng “Vinh danh người truyền lửa”

Ngày 5/12, tại Hà Nội, Báo Đại đoàn kết đã tổ chức Lễ trao giải thưởng "Vinh danh người truyền lửa" tôn vinh 15 cá nhân xuất sắc, dưới sự chỉ đạo của Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và sự đồng hành của Tổng Công ty Cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn (SABECO).

Bảy giải pháp trọng tâm xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật thời kỳ mới

Bảy giải pháp trọng tâm xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật thời kỳ mới

Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính ký Quyết định số 2640/QĐ-TTg ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Kết luận số 84-KL/TW ngày 21/6/2024 của Bộ Chính trị tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW ngày 16/6/2008 của Bộ Chính trị (khóa X) về “tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới”.

Liên hoan phim Nhật Bản tại Việt Nam 2025

Liên hoan phim Nhật Bản tại Việt Nam 2025

Theo thông tin từ Quỹ Giao lưu Quốc tế Nhật Bản (The Japan Foundation) tại Việt Nam, Liên hoan phim Nhật Bản 2025 sẽ diễn ra từ ngày 12/12/2025 đến 25/1/2026 tại Hà Nội, Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng.

Người Hà Nhì ở A Lù giữ bản sắc dân tộc

Người Hà Nhì ở A Lù giữ bản sắc dân tộc

Khi nhắc đến cộng đồng người Hà Nhì ở các xã vùng cao huyện Bát Xát cũ, nhiều người thường nghĩ ngay tới Y Tý hay Nậm Pung. Tuy nhiên, vùng đất biên cương A Lù cũng là nơi sinh sống lâu đời của đồng bào Hà Nhì. Điều đáng nói, sau hàng trăm năm định cư tại đây, người Hà Nhì vẫn gìn giữ trọn vẹn bản sắc văn hóa dân tộc, từ nếp nhà trình tường đặc trưng đến những phong tục, tập quán và nghi lễ, tạo nên sợi dây gắn kết bền chặt trong cộng đồng.

Trên 40.000 lượt khách đến tham quan Bảo tàng tỉnh Lào Cai

Trên 40.000 lượt khách đến tham quan Bảo tàng tỉnh Lào Cai

Năm 2025, hoạt động của Bảo tàng tỉnh Lào Cai ghi nhận nhiều chuyển biến tích cực khi chuyển dần từ mô hình “lưu giữ” sang “tương tác, trải nghiệm”, qua đó nâng cao hiệu quả truyền thông và thu hút đông đảo khách đến tham quan. Tính đến nay, tổng lượt khách đến Bảo tàng đạt trên 40.000 lượt, bằng 111,2% kế hoạch; trong đó khách quốc tế đạt 300 lượt, vượt 150% chỉ tiêu đề ra.

fb yt zl tw