Nỗi lo năm học mới 2025-2026: Bài toán thiếu giáo viên

Trao quyền giải bài toán thiếu giáo viên

Bộ GD&ĐT vừa ban hành Thông tư hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của sở GD&ĐT và phòng Văn hóa - Xã hội (Thông tư 15). Trong đó, có nội dung giao quyền tuyển dụng, điều động, luân chuyển và biệt phái giáo viên cho sở GD&ĐT. Đây có thể coi là giải pháp “cởi trói”, giao quyền tuyển dụng nhân sự cho đơn vị sử dụng, khác biệt hoàn toàn so với trước đây.

GS.TS Thái Văn Thành, Giám đốc Sở GD&ĐT Nghệ An cho hay, khi được giao quyền, các sở GD&ĐT có thể biệt phái giáo viên từ nơi thừa sang nơi thiếu ngay trong học kì, “vá” kịp thời khoảng trống. Ngoài ra, việc tập trung tuyển dụng về một đầu mối sẽ giúp quy trình chuẩn hóa, minh bạch và công bằng hơn.

Tuy nhiên, để tuyển dụng thực sự hiệu quả, cần có quy định rõ về nội dung, hình thức, điều kiện và tiêu chuẩn tuyển dụng riêng đối với nhà giáo. Ông Thành đề xuất nên giảm thiểu các yêu cầu hành chính, công vụ, tăng cường đánh giá năng lực sư phạm.

Theo Bộ GD&ĐT, hết năm học 2024-2025, cả nước có gần 1,28 triệu giáo viên từ mầm non đến THPT, tăng 21.978 người so với năm học trước. Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lí giáo dục cho biết, Bộ GD&ĐT đã phối hợp với Bộ Nội vụ đề xuất bổ sung 10.304 biên chế nhằm khắc phục tình trạng thiếu giáo viên, nhất là ở vùng khó khăn. Các địa phương đã tích cực tuyển dụng số biên chế được giao, góp phần khắc phục tình trạng thiếu số lượng và bất cập về cơ cấu đội ngũ.

Từ năm 2022, Bộ GD&ĐT đã phối hợp với Bộ Nội vụ báo cáo Trung ương bổ sung đủ 65.980 biên chế giáo viên cho các địa phương.

Tuy nhiên, tính đến hết kỳ I năm học 2024-2025, cả nước còn khoảng 60.000 biên chế được giao chưa tuyển dụng trong khi còn thiếu hơn 120.000 giáo viên các cấp học mầm non, phổ thông công lập. Như vậy, con số giáo viên được tuyển dụng rất thấp so với chỉ tiêu biên chế được giao.

Theo Sở GD&ĐT Nghệ An, trong những năm qua, dù địa phương đã nỗ lực đầu tư cho giáo dục, tỉnh hiện vẫn còn thiếu gần 5.000 giáo viên cho năm học 2025-2026 và các năm tiếp theo.

Việc thiếu hụt giáo viên ở địa phương này chủ yếu do yêu cầu tổ chức dạy học hai buổi/ngày ở bậc Tiểu học và THCS, cùng với đó số lớp tăng ở bậc THPT, Giáo dục thường xuyên và Giáo dục nghề nghiệp dẫn đến áp lực lớn về biên chế giáo viên.

Tại hội nghị tập huấn thực hiện quản lí giáo dục theo chính quyền địa phương 2 cấp, do Bộ GD&ĐT vừa tổ chức, ông Nguyễn Văn Hiếu, Giám đốc Sở GD&ĐT TPHCM cho hay, thiếu đội ngũ giáo viên là vấn đề mà các phường, xã gặp phải nhiều nhất hiện nay trên địa bàn, cùng đó là khó khăn, vướng mắc trong việc tuyển dụng.

Ông Hiếu khẳng định, ngành đang vướng việc chưa phân cấp rõ trong tuyển dụng. Nếu việc này không rõ ràng, khi sử dụng, điều động, luân chuyển nhà giáo từ phường/xã này qua phường/xã khác sẽ là vấn đề khó khăn trong thời gian tới.

Quy định chồng chéo, đợi hướng dẫn

Ông Phạm Tuấn Anh, Phó Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lí giáo dục (Bộ GD&ĐT), cho hay, trong giai đoạn từ nay đến khi Luật Nhà giáo và các văn bản hướng dẫn thi hành có hiệu lực, một số nội dung đã được Bộ GD&ĐT hướng dẫn cụ thể.

Công tác tuyển dụng, hợp đồng, điều động, thuyên chuyển, bố trí liên trường đối với những giáo viên, nhân viên, người lao động trong các cơ sở giáo dục công lập sẽ do UBND cấp tỉnh phân cấp, ủy quyền cho cơ quan, đơn vị thực hiện phù hợp với điều kiện thực tế hiện nay. Trong đó, định hướng nên giao cho Sở GD&ĐT, bởi thực tế, đội ngũ công chức giáo dục cấp xã cần hoàn thiện để đáp ứng được nhiệm vụ này.

Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Ngọc Thưởng nhận định, thời gian tới, ngành giáo dục còn nhiều việc cần làm và đặc biệt lưu ý cán bộ quản lí giáo dục việc nghiên cứu các tài liệu hướng dẫn của Bộ về thực hiện quản lí giáo dục theo chính quyền địa phương 2 cấp.

Do không còn phòng GD&ĐT, không còn bộ phận thanh tra, kiểm tra của phòng, ông Thưởng đề nghị lãnh đạo xã phải làm tốt công tác quy hoạch, bổ nhiệm hiệu trưởng, hiệu phó. Lúc này càng phải yêu cầu cao hơn về năng lực lãnh đạo của từng hiệu trưởng. Mỗi hiệu trưởng phải vừa là viên chức, vừa là người tổ chức thực hiện nhiệm vụ giáo dục ở một cơ sở giáo dục cụ thể, sẵn sàng làm công tác tham mưu cho cán bộ cấp xã. Khi đó, chúng ta sẽ có lực lượng đảm bảo, chứ không phải chỉ có một công chức cấp xã.

Ông Thưởng cũng lưu ý các địa phương về việc đổi mới tư duy quản trị, phương pháp lãnh đạo. Theo quy định, việc bổ nhiệm hiệu trưởng và phó hiệu trưởng thuộc thẩm quyền của cấp xã thì lãnh đạo cấp xã phải làm tốt công tác này.

Tuy nhiên, thực tế đang tồn tại một số khó khăn khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp. Theo Bộ Nội vụ, thẩm quyền bổ nhiệm hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các trường mầm non, tiểu học, THCS (Khoản 10, Điều 23 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025) quy định do chủ tịch UBND cấp xã quyết định. Tuy nhiên, Nghị định 142/2025/NĐ-CP (Điểm b, Khoản 4 Điều 40) lại quy định trách nhiệm của sở GD&ĐT.

Ngoài ra, khoản 4 Điều 41 của Nghị định chỉ giao UBND cấp xã quản lí nhân sự, chính sách đối với trung tâm học tập cộng đồng, không bao quát toàn bộ cơ sở giáo dục công lập. Điều này tạo ra mâu thuẫn, chồng chéo về thẩm quyền quản lí.

Điểm vướng lớn nhất trong tuyển dụng giáo viên hiện nay là sự chồng chéo giữa Luật Tổ chức chính quyền địa phương và Nghị định 142 của Chính phủ. Đồng thời, từ ngày 1/1/2026, Luật Nhà giáo chính thức có hiệu lực, giao trách nhiệm tuyển dụng, sử dụng giáo viên cho sở GD&ĐT. Vì vậy, cần sớm có hướng dẫn cụ thể cho giai đoạn từ nay đến 31/12, tránh để khoảng trống ảnh hưởng đến việc dạy học và quản lí trường học.