Không chỉ ảnh hưởng đến hành vi, việc tiếp nhận liên tục các thông tin sai lệch còn có thể bào mòn nhận thức, xói mòn nhân cách và để lại những hệ lụy lâu dài, nhất là khi nhận thức và kỹ năng tự bảo vệ của các em vẫn còn hạn chế.
"Rác" mạng xã hội len lỏi vào đời sống trẻ em
“Con tôi 11 tuổi, có thể kể vanh vách chuyện người yêu cũ của một streamer nào đó, trích nguyên đoạn thoại tục từ clip hài trên mạng, nhưng lại không biết Phan Bội Châu là ai”, chị Đoàn Hoài Minh Trang, sống tại chung cư OCT1-ĐN1 (phường Định Công, TP Hà Nội), chia sẻ.
Trong kỷ nguyên công nghệ số, mạng xã hội và các thiết bị thông minh dần trở thành một phần tất yếu trong đời sống hằng ngày của trẻ em. Không chỉ tiếp xúc sớm, nhiều em còn sử dụng thành thạo các nền tảng số ngay từ khi chưa vào lớp 1. Bà Nguyễn Hoàng Anh, Giám đốc vận hành Trung tâm Sức khỏe gia đình và Phát triển cộng đồng (C.F.C Việt Nam) nhận định: “Trẻ em hiện nay thuộc thế hệ được sinh ra trong kỷ nguyên số, được tiếp xúc với công nghệ từ nhỏ nhưng lại chưa được trang bị đầy đủ kỹ năng và nhận thức để tự bảo vệ mình trên không gian mạng”.
Trung tâm Sức khỏe gia đình và Phát triển cộng đồng tổ chức Chương trình “Be internet awesome-Em an toàn hơn cùng Google” cho các học sinh tại Trường phổ thông liên cấp Đa trí tuệ (Hà Nội). Ảnh do đơn vị cung cấp
Trên các nền tảng mạng xã hội như YouTube, TikTok... không khó để tìm thấy những video có ngôn từ tục tĩu, lệch chuẩn đạo đức, cổ xúy các hành vi nguy hiểm, mang tư duy lệch lạc, phản giáo dục trong giới trẻ. Điều đáng nói là chính sự giật gân, phi chuẩn mực lại khiến những nội dung ấy dễ dàng được lan truyền, thậm chí trở thành xu hướng.
Không thể phủ nhận rằng, công nghệ số mang lại nhiều cơ hội cho trẻ em trong việc tiếp cận thông tin, kiến thức và kết nối toàn cầu. Tuy nhiên, khi thiếu đi sự định hướng từ người lớn, mạng xã hội dễ trở thành nơi gieo mầm cho những lệch lạc về nhận thức, hành vi. “Câu hỏi đặt ra hiện nay không phải là “Có nên cho trẻ dùng mạng xã hội không?” mà là “Làm thế nào để trẻ dùng mạng một cách an toàn, hiệu quả và lành mạnh?”, bà Hoàng Anh nhấn mạnh.
Đồng hành với trẻ trên không gian mạng
Theo bà Nguyễn Hoàng Anh, để kiểm soát, sàng lọc và định hướng nội dung phù hợp cho trẻ em, cần phải có sự tham gia, phối hợp của toàn xã hội. Thay vì cấm đoán, điều quan trọng là xây dựng được sự kết nối cảm xúc với trẻ, giúp trẻ tin tưởng để chia sẻ, từ đó cha mẹ, thầy cô có thể kịp thời hướng dẫn và hỗ trợ khi cần thiết. “Trẻ cần được lắng nghe. Khi cảm thấy được thấu hiểu, các em sẽ chủ động chia sẻ. Chính điều đó là "lá chắn mềm" nhưng lại vô cùng hiệu quả. Một đứa trẻ có thể bước vào mạng xã hội với tâm thế tự tin và tỉnh táo nếu nhận được sự đồng hành đủ tin cậy từ người lớn”, bà Hoàng Anh nói.
Bên cạnh sự đồng hành từ gia đình và nhà trường, việc trang bị cho trẻ kỹ năng sử dụng mạng an toàn, nhận diện nội dung lệch chuẩn, giáo dục đạo đức số cần được tích hợp sớm vào chương trình học. Song song với đó, các cơ quan có thẩm quyền cần tăng cường phối hợp với các nền tảng mạng xã hội trong việc kiểm duyệt, rà soát, gỡ bỏ nội dung xấu độc.
Tại C.F.C Việt Nam, nhiều chương trình, hoạt động giáo dục đã được triển khai nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng cho trẻ em, giáo viên và phụ huynh. Một trong những dự án nổi bật là “Be internet awesome-Em an toàn hơn cùng Google”. Trong năm 2023, dự án đã được tổ chức cho hơn 660 trường tiểu học tại Đà Nẵng và TP Hồ Chí Minh; hơn 5.800 giáo viên được tập huấn để giảng dạy kỹ năng sử dụng internet an toàn, hiệu quả; hơn 776.000 học sinh được hưởng lợi từ chương trình.
Cùng với đó, C.F.C Việt Nam còn biên soạn và phát hành cuốn “Cẩm nang sử dụng internet an toàn và hiệu quả” với nội dung thiết thực, dễ hiểu dành cho cả học sinh và phụ huynh. Cuốn sách giúp các em vừa phát huy lợi thế của công nghệ, vừa biết cách nhận diện và tránh xa những nội dung độc hại trên không gian mạng. “Trẻ em không cần bị cấm đoán, mà cần được trao quyền và trang bị kiến thức để tự mình đưa ra quyết định đúng đắn. Chúng tôi tin rằng mỗi đứa trẻ đều xứng đáng lớn lên trong một không gian mạng sạch, lành mạnh và tích cực”, bà Hoàng Anh chia sẻ.
