Trong ngành công nghiệp chế biến mủ cao su, xử lý nước thải và bùn thải luôn là một thách thức lớn. Lượng bùn thải phát sinh hàng năm là rất lớn, chứa nhiều hợp chất hữu cơ nhưng không thể xả thẳng ra môi trường. Trước đây, giải pháp phổ biến là thuê các đơn vị ngoài để xử lý, một lựa chọn vô cùng tốn kém.
Ông Lê Quốc Duy, Phụ trách Xưởng sản xuất phân bón Phước Hòa (Công ty CP Cao su Phước Hòa) cho biết: Từ hai hệ thống xử lý nước thải, công ty chúng tôi phát sinh khoảng 10.000 tấn bùn sinh học mỗi năm. Trước khi có quy trình sản xuất phân bón, lượng bùn này phải được đem đi ép, sau đó thuê đơn vị ngoài để xử lý. Với những chi phí đó, hàng năm công ty cũng tốn hàng tỷ đồng.
Tương tự, tại Công ty TNHH MTV Cao su Bình Long, câu chuyện của 4 năm trước cũng không mấy khác biệt. Ông Bùi Đình Bảy, Phó Tổng Giám đốc công ty cho biết: “Mỗi năm công ty phải chi khoảng một tỷ đồng để xử lý 1.000 tấn bùn thải”.
Trước áp lực chi phí và yêu cầu bảo vệ môi trường ngày càng cao, các doanh nghiệp đã chủ động nghiên cứu, biến thách thức thành cơ hội. Thay vì xem bùn thải là chất thải, họ nhìn nhận nó như một nguồn tài nguyên quý giá chứa hàm lượng hữu cơ rất cao. Đây chính là khởi đầu cho một xu hướng tất yếu, biến bùn thải thành phân bón hữu cơ tạo ra một vòng tuần hoàn khép kín ngay tại nhà máy.
Hai giải pháp công nghệ sinh học nổi bật đang được các công ty cao su áp dụng thành công là nuôi trùn quế và ủ phân vi sinh. Tại Công ty TNHH MTV Cao su Bình Long, công nghệ nuôi trùn quế đã tạo ra một cuộc cách mạng. Ông Bùi Đình Bảy, Phó Tổng giám đốc công ty cho biết: Đề tài này được nghiên cứu từ năm 2021 và đi vào sản xuất từ năm 2023. Mỗi năm, tổng lượng chất thải của hai nhà máy vào khoảng 1.000 tấn và chúng tôi dùng để nuôi trùn quế hết. Lượng phân hữu cơ đầu ra thu được là khoảng hơn 500 tấn.
Hiệu quả của mô hình này được thể hiện qua những con số đầy ấn tượng. Cây trồng sử dụng phân trùn quế có sự tăng trưởng cao hơn từ 10 đến 15% so với các loại phân bón khác. Về chi phí, giá thành sản xuất chỉ khoảng 1.000 đồng/kg, bằng 50% so với giá thị trường. “Tính ra một năm sản xuất ra 500 tấn, chúng tôi làm lợi được khoảng 500 triệu đồng. Còn nếu so với trước đây, khi phải cộng thêm cả chi phí thuê mướn để xử lý chất thải, thì tổng chi phí phải gấp đôi, ít nhất phải tốn khoảng một tỷ đồng mỗi năm”.
Trong khi đó, nhiều đơn vị khác lại chọn giải pháp ủ phân bằng vi sinh vật. Tại Xưởng sản xuất phân bón Phước Hòa, ông Lê Quốc Duy và các đồng nghiệp đã nghiên cứu thành công quy trình ủ bùn thành phân bón từ năm 2017. “Toàn bộ là quy trình sinh học, không sử dụng hóa chất. Chúng tôi ủ hoàn toàn bằng các men vi sinh như các chủng Bacillus, Trichoderma rồi phối trộn thêm các thành phần giá thể hữu cơ như mùn cưa, than bùn và bã thực vật”, ông Duy giải thích.
Sản phẩm của công ty không chỉ đạt quy chuẩn Việt Nam mà còn có chất lượng vượt trội, với mật độ vi sinh cao hơn tiêu chuẩn từ 1x10⁷ đến 1x10⁸ CFU/mg trở lên. Về giá thành, chi phí sản xuất chỉ dưới 2 triệu đồng/tấn, trong khi giá mua bên ngoài là trên 2,5 triệu đồng/tấn.
Tại Công ty TNHH MTV Cao su Phú Riềng, hệ thống xử lý nước thải thậm chí còn đặc thù hơn khi hoàn toàn không sử dụng hóa chất, chỉ dùng vi sinh vật yếm khí và thiếu khí. Bùn thải được ủ trong hồ riêng một năm trước khi được xử lý làm phân bón. Mô hình này không chỉ giúp cây tăng trưởng tốt (tăng 2 - 2,5 %) mà còn cải tạo chất lượng đất một cách rõ rệt. Nếu không tự xử lý, chi phí để thuê đơn vị ngoài xử lý 100 tấn bùn của công ty sẽ tốn khoảng 200 đến 250 triệu đồng mỗi năm.
Việc "biến" bùn thải thành phân bón không chỉ là một giải pháp tình thế mà đã trở thành một chiến lược mang lại lợi ích toàn diện. Về kinh tế, các công ty tiết kiệm được hàng tỷ đồng mỗi năm từ hai nguồn chính là chi phí xử lý chất thải và chi phí mua phân bón.
Về môi trường, đây là bước tiến lớn trong việc bảo vệ hệ sinh thái. Các hệ thống xử lý sinh học giúp nước thải đầu ra đạt quy chuẩn, đồng thời tái sử dụng được nguồn nước. Quan trọng hơn, việc đưa phân hữu cơ vi sinh trở lại đất giúp cải tạo thổ nhưỡng, tăng độ phì nhiêu và hướng tới một nền nông nghiệp xanh, bền vững. Toàn bộ quy trình khép kín này là minh chứng rõ nét cho cam kết của doanh nghiệp với chiến lược tăng trưởng xanh.
Về xã hội, quy trình sản xuất phân bón từ bùn thải còn giúp tạo thêm việc làm và tăng thu nhập cho người lao động. Với những thành công đã được chứng minh, mô hình biến bùn thải thành phân bón hữu cơ đang được các doanh nghiệp ráo riết nhân rộng. Đây không chỉ là câu chuyện của ngành cao su mà còn là một hướng đi đầy triển vọng cho nhiều ngành sản xuất khác, góp phần đưa nông nghiệp Việt Nam tiến gần hơn đến mục tiêu xanh, hữu cơ và tuần hoàn.
