Theo Luật sư Nguyễn Hùng Quân, Đoàn Luật sư TP Hồ Chí Minh, cách hiểu này là hoàn toàn sai lệch và tiềm ẩn rủi ro nghiêm trọng nếu người dân không nắm rõ quy định pháp luật hiện hành.
Nguồn gốc của sự hiểu nhầm này bắt đầu từ Thông báo số 171/TB-VPCP ngày 11/4/2025 của Văn phòng Chính phủ. Thông báo này đề cập đến việc điều chỉnh quy trình hành chính, cho phép sử dụng giấy tờ điện tử tích hợp trên tài khoản định danh (VNeID) thay cho giấy tờ truyền thống trong một số thủ tục nhằm đẩy mạnh chuyển đổi số.
Tuy nhiên, nhiều người đã vội vã suy diễn rằng tất cả các loại văn bản, kể cả hợp đồng mua bán nhà đất, sẽ không còn cần công chứng. Điều này không đúng theo các quy định pháp luật hiện hành và sẽ gây hậu quả nghiêm trọng nếu áp dụng sai.
Luật sư Nguyễn Hùng Quân phân tích, đầu tiên cần phân biệt rõ hai khái niệm công chứng và chứng thực, trong đó chứng thực là việc xác nhận bản sao đúng với bản chính hoặc xác nhận một sự kiện, hành vi nhưng người yêu cầu phải tự chịu trách nhiệm về nội dung, chẳng hạn như chứng thực giấy tờ tùy thân, tờ khai, di chúc…
Còn công chứng là việc công chứng viên chứng nhận tính xác thực và hợp pháp của nội dung giao dịch. Điều này áp dụng cho các giao dịch như mua bán, chuyển nhượng, tặng cho nhà đất, xe cộ, hợp đồng ủy quyền, thỏa thuận tài sản… Công chứng không chỉ là hình thức pháp lý bắt buộc trong nhiều giao dịch mà còn là công cụ quan trọng để bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia.
“Dù không có một danh mục cố định nào về những văn bản bắt buộc phải công chứng hay chứng thực, nhưng nhiều luật chuyên ngành đã quy định rất rõ về việc công chứng là yêu cầu bắt buộc trong các giao dịch bất động sản. Điều 164 Luật Nhà ở 2023 quy định: Mua bán, tặng cho, góp vốn, thế chấp nhà ở phải được công chứng; Khoản 3, Điều 27 Luật Đất đai 2024: Chuyển nhượng, tặng cho, thế chấp quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất phải công chứng; Khoản 4, Điều 9 Luật Kinh doanh bất động sản 2023: Cá nhân mua bán, cho thuê mua nhà ở, công trình xây dựng phải công chứng hoặc chứng thực; Điều 44 Luật Kinh doanh doanh bất động sản: Hợp đồng giữa cá nhân với nhau đều phải công chứng hoặc chứng thực. Ngoài ra, các thỏa thuận liên quan đến tài sản vợ chồng (Luật Hôn nhân và gia đình 2014), thỏa thuận mang thai hộ… cũng đều phải lập văn bản và được công chứng hoặc chứng thực để có giá trị pháp lý”, Luật sư Hùng Quân cho biết thêm.
Công chứng không chỉ là thủ tục “cho có” mà là bước bảo vệ pháp lý quan trọng, đặc biệt trong các giao dịch nhà đất, tài sản có giá trị lớn. Công chứng giúp công khai hóa thông tin của giao dịch, ràng buộc trách nhiệm giữa các bên, giảm thiểu rủi ro tranh chấp sau này.
Luật sư Nguyễn Hùng Quân cũng nhấn mạnh: “Nếu hợp đồng đã được công chứng, khi xảy ra tranh chấp, đây sẽ là chứng cứ pháp lý mạnh mẽ nhất giúp bên bị thiệt hại bảo vệ quyền lợi tại Tòa án. Trong khi đó, nếu các bên chỉ thỏa thuận bằng văn bản không công chứng, dù có xác thực điện tử, thì sẽ khó chứng minh tính pháp lý nếu xảy ra tranh chấp. Lúc đó, người chịu thiệt có thể là chính bạn".
Từ 1/7/2025, dù Luật Công chứng mới có hiệu lực và các thủ tục hành chính được đơn giản hóa bằng công nghệ thì các giao dịch liên quan đến nhà đất vẫn phải công chứng nếu luật chuyên ngành yêu cầu. Việc hiểu sai hoặc cố tình “lách luật” có thể khiến người dân mất trắng tài sản.
Do đó, người dân cần tỉnh táo, nắm rõ pháp luật và đừng ngại công chứng khi thực hiện các giao dịch lớn.
