Nhiều diện tích đồi núi trơ trọi thủa nào nay đã được phủ xanh bằng cây quế, cây tre măng Bát độ. Quan trọng và ý nghĩa hơn là một tư duy mới trong sản xuất nông nghiệp hàng hóa theo hướng xanh, sạch của người dân.
Quế là một trong 10 cây trồng chủ lực của tỉnh Yên Bái, với tổng diện tích trên 80.000 ha, tập trung tại các huyện: Văn Yên, Trấn Yên, Lục Yên, Văn Chấn. Bình quân mỗi năm, nhà nông Yên Bái khai thác sản lượng đạt trên 22.000 tấn vỏ khô, trên 86.000 tấn cành lá tinh chế ra 600 tấn tinh dầu quế.
Bên cạnh đó còn cho sản lượng trên 70.000 m3 gỗ quế các loại. Bình quân giá trị thu lợi từ cây quế toàn tỉnh đạt trên 1.000 tỷ đồng - con số không nhỏ ở một tỉnh miền núi còn nhiều khó khăn như Yên Bái.
Vốn không phải địa phương có phong trào trồng quế mạnh, nhưng từ những nương quế, đồi quế đầu tiên nay huyện Trấn Yên đã phát triển trên 18.000 ha quế, bình quân mỗi năm trồng và khai thác trên 1.000 ha, sản lượng quế vỏ khô đạt 4.000 tấn.
Sơ chế quế điếu thuốc tại Hợp tác xã Quế Hồi Đào Thịnh.
Diện tích, sản lượng không lớn, do đó Trấn Yên tập trung vào sản xuất quế sạch, quế an toàn, thân thiện với môi trường và lấy giá trị kinh tế trên mỗi héc-ta canh tác làm thước đo. Dù người dân đã khá thuần thục và gắn bó với nghề trồng quế, nhưng sản xuất quế sạch, quế hữu cơ, quế an toàn thì còn mới lạ. Nhưng đây cũng là cách, là cơ hội, là động lực để người trồng quế Trấn Yên không chỉ nâng cao giá trị mà còn nâng cao vị thế, nâng tầm thương hiệu quế trên thị trường trong nước và quốc tế. Đến hôm nay, sản xuất quế sạch, quế hữu cơ Trấn Yên luôn là địa phương đi đầu, nhờ vậy chất lượng quế được nâng cao bởi chất lượng và hàm lượng tinh dầu cao.
Hết năm 2021, toàn huyện đã có 8.000 ha quế sản xuất theo hướng quế sạch, quế hữu cơ, trong đó có trên 2.200 ha đạt chuẩn quốc tế. Trồng quế theo phương pháp hữu cơ đã mang lại giá trị kinh tế cao, thu nhập ổn định và chắc chắn sẽ là cây làm giàu cho người dân địa phương Trấn Yên.
Bên cạnh đó, quế còn là cây đa lợi ích, góp phần bảo vệ thiên nhiên, môi trường sinh thái, giữ đất, giữ nước ở vùng núi dốc, bảo tồn và phát triển nguồn gen quý của cây bản địa. Quế được trồng nhiều ở các xã: Kiên Thành 2.779 ha; Hồng Ca 2.526 ha; Y Can 2.166 ha; Lương Thịnh 2.221 ha; Tân Đồng trên 2.000 ha…
Đào Thịnh - một xã thuần nông, người dân chủ yếu sống bằng trồng lúa, trồng ngô và cây dâu tằm thì một vài năm trở lại đây, trên 800 ha quế đã góp phần xóa đói giảm nghèo và làm giàu cho địa phương này. Người dân đã thực hiện quy trình sản xuất quế sạch, quế hữu cơ nâng cao được giá trị cây quế cũng như sản phẩm quế của địa phương.
Ngoài việc chọn giống quế chuẩn có xuất xứ, nguồn gốc rõ ràng, cây sạch bệnh thì trong quá trình trồng, chăm sóc đã được áp dụng phương pháp canh tác đặc biệt, đó là không phun thuốc trừ cỏ mà tiến hành phát cỏ, không bón phân hóa học khi cây quế từ 4 - 5 tuổi trở lên, đặc biệt là không tỉa cành để đảm bảo lượng tinh dầu cao; trồng mật độ dày, khi quế đã được 4 - 5 tuổi tiến hành tỉa thưa để lại những cây to, khỏe chăm sóc làm quế vỏ nhưng không tỉa cành, lá và quế được từ 7 - 10 năm mới tiến hành thu hoạch toàn bộ.
Gia đình bà Trần Thảo Dược ở thôn 6 trồng quế từ năm 1995. Lúc đầu chỉ trồng theo phong trào, nhưng sau thấy quế cho hiệu quả kinh tế cao, mỗi năm trồng một ít, đến nay gia đình đã có 10 ha, tỉa thưa mỗi năm cũng bỏ túi vài trăm triệu đồng. Nhà cửa, xe máy, ti vi gia đình, con cái học hành cũng từ tiền bán quế mà có.
Toàn bộ sản phẩm quế vỏ bóc từ những nương, đồi ở xã Đào Thịnh và các vùng phụ cận đều được Hợp tác xã (HTX) Quế Hồi Đào Thịnh thu mua hết với giá cao hơn thị trường từ 2.000 - 5.000 đồng/kg. Diện tích quế phát triển cũng kéo theo các cơ sở, công ty, doanh nghiệp, nhà máy chế biến phát triển. Trên địa bàn huyện Trấn Yên hiện có trên 20 cơ sở chưng cất tinh dầu quế và sơ chế quế vỏ.
Tiêu biểu nhất phải nói đến HTX Quế Hồi Đào Thịnh với 20 thành viên liên doanh, liên kết với hàng trăm hộ dân trên địa bàn xây dựng vùng nguyên liệu trên 700 ha. Bình quân mỗi tháng, HTX thu mua trên dưới 100 tấn quế tươi, đảm bảo mua hết sản lượng quế vỏ hữu cơ cho người dân và giá luôn cao hơn giá thị trường. HTX đang sơ chế với 12 sản phẩm quế các loại như quế bột, quế tăm, quế điếu thuốc, tinh dầu quế…
Bên cạnh đó, HTX còn xây dựng nhà máy sản xuất quế hữu cơ với công suất trên 100 tấn quế/tháng, sản phẩm đều đảm bảo chất lượng và xuất khẩu sang thị trường khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản… với sản lượng trên 2.000 tấn/năm.
Sản xuất quế hữu cơ là một hướng đi phù hợp với xu thế phát triển hiện nay, góp phần nâng cao giá trị kinh tế và xây dựng thương hiệu quế Trấn Yên vươn xa. Huyện đã và đang phấn đấu nâng diện tích sản xuất quế hữu cơ lên trên 10.000 ha và đưa cây quế trở thành một ngành kinh tế chủ lực của địa phương.
Thanh Phúc
