Thực hư về gạo Séng cù xanh gây sốt trên thị trường

Gạo Séng cù là loại gạo đặc sản nổi tiếng tại Mường Khương và Bát Xát. Đây là loại gạo thơm ngon được nhiều người tiêu dùng ưa chuộng. Từ khoảng cuối tháng 9 và trong tháng 10, người dân thu hoạch vụ lúa mùa và đây cũng là thời điểm loại gạo có màu xanh cốm được giới thiệu khắp các trang mạng xã hội.

Chỉ cần gõ “Séng cù xanh” trên các nền tảng mạng xã hội hay các trang thương mại điện tử, không khó để thấy các bài đăng kinh doanh loại đặc sản mới nổi này. Các bài đăng bán hàng thường giới thiệu với các thông tin “tấn công” thẳng vào thị hiếu người tiêu dùng như: Séng cù xanh mỗi năm chỉ có trong 1 tháng là loại gạo được thu hoạch lúc hạt gạo căng nhưng chưa chín hẳn. Người dân thu hoạch sớm và không phơi già nắng. Hạt gạo còn nguyên màu xanh như cốm, ăn có vị ngọt, thơm ngậy khác biệt.

Ngoài ra, các bài quảng cáo thường đi kèm với thông tin hướng dẫn: Gạo Séng cù xanh xát dối, nên lớp mạt cám ở ngoài rất mỏng. Khi nấu thì khách chỉ cho nước vào khuấy nhẹ để rửa gạo thôi, không vò gạo vì… 80% chất dinh dưỡng ở ngoài mạt gạo, vo gạo kĩ sẽ mất hết chất.

Với những thông tin thú vị như vậy, gạo Séng cù xanh nhanh chóng được “săn lùng”, trở thành mặt hàng “hot trend” với những người đam mê nội trợ. Nhiều người mua gạo Séng cù xanh về nấu thì nhận xét gạo có màu xanh đẹp mắt, thơm mùi nếp, cơm dẻo, ngọt đặc trưng của gạo Séng cù. Giá của loại gạo này cũng có sự chênh lệch nhau rất lớn dao động từ 28.000 - 40.000 đồng/kg. Thế nhưng, cũng không ít người nhận về nhiều nỗi thất vọng sau khi mua loại gạo này.

Chị Trần Thị Quỳnh, phường Cốc Lếu (thành phố Lào Cai) phàn nàn: "Loại gạo này nhanh chóng mất màu nếu rửa kỹ với nước, trở lại màu trắng “nguyên thủy” như gạo thông thường. Gạo chỉ giữ màu xanh đẹp, mùi thơm của lúa non vài hôm đầu. Nếu bảo quản như gạo thông thường thì gạo xanh rất dễ mốc, hỏng, mất màu, mất mùi. Chẳng biết họ tạo ra màu xanh bằng cách nào nhưng tôi sẽ không mua lần 2 vì quá thất vọng."

Dù được giới thiệu là đặc sản của Mường Khương nhưng khi hỏi về loại gạo Séng cù có màu xanh tại địa phương này, người dân có chung khẳng định: Mường Khương chỉ có một loại gạo Séng cù truyền thống, gạo có màu trắng ngà hoặc trắng đục, không có Séng cù màu xanh dù thu hoạch non hay già, phơi đủ nắng hay thiếu nắng.

Theo thông tin được một số tài khoản mạng xã hội quảng cáo bán gạo Séng cù xanh, chúng tôi liên hệ để đặt mua gạo và hỏi về nguồn gốc loại gạo này. Nhiều người bán khẳng định chắc nịch đây là gạo được sản xuất tại Mường Khương. Thế nhưng, khi hỏi địa chỉ cụ thể để đến xem quy trình xay xát thì hầu hết người bán đều trả lời quanh co với nhiều lý do như địa chỉ xa, khó tìm hoặc vừa xát thóc xong nên không có sẵn thóc nguyên liệu để xát tiếp. Khi chúng tôi hỏi mua loại thóc nguyên liệu để tự xát thì người bán đều khẳng định chỉ bán gạo, không bán thóc hoặc để xát thóc có màu xanh thì phải có rất nhiều kinh nghiệm, nếu tự xát thì không thể giữ được màu xanh cho hạt gạo.

Khi trong vai khách mua sỉ, hỏi mua với số lượng lớn, nhiều điểm bán không ngần ngại thừa nhận gạo Séng cù có màu xanh là do nhuộm. Màu nhuộm tùy từng cơ sở xay xát, có nơi dùng lá dứa (lá nếp) tươi xay xát cùng thóc nhưng có nhược điểm là gạo dễ mất màu, mất mùi, khó bảo quản. Có nơi sẽ dùng tinh dầu và màu thực phẩm để tạo ra gạo có màu xanh. Vì thị hiếu người tiêu dùng (các điểm bán lẻ) thích gạo xanh nên các cơ sở xay xát tạo ra sản phẩm theo nhu cầu. Nếu mua số lượng lớn, các cơ sở này đều tư vấn nên chọn mua gạo xát mộc có màu trắng ngà hoặc trắng đục thường thấy để bảo quản tốt hơn. Nếu mua gạo xanh thì chỉ nên mua số lượng nhỏ hơn, được đóng túi, hút chân không từ 2 - 5 - 10 kg.

Theo thống kê của Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản tỉnh Lào Cai, Séng cù là gạo đặc sản đã được bảo hộ chỉ dẫn địa lí, được canh tác chủ yếu tại 2 địa phương Bát Xát và Mường Khương. Sản lượng Séng cù mỗi năm đạt khoảng 10.000 tấn. Trên địa bàn toàn tỉnh hiện có hơn 100 cơ sở xay xát, chế biến gạo Séng cù. Gạo Séng cù có hình thái đặc trưng là hạt gạo thuôn dài, bụng tròn, hạt gạo có màu trắng ngà hoặc trắng trong tùy vào hình thức phơi, sấy.

Ông Hà Ngọc Đạt, Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản tỉnh Lào Cai khẳng định: Hiện chưa có bất cứ cơ sở nào được cấp chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm với sản phẩm gạo Séng cù xanh. Theo quy định, các sản phẩm trước khi đưa ra ngoài thị trường để lưu thông thì phải đảm bảo các điều kiện cơ bản về an toàn thực phẩm, quy chuẩn chất lượng phải được công bố… Thời gian tới, Chi cục sẽ phối hợp với các cơ quan chuyên môn và phòng nông nghiệp các địa phương kiểm tra, rà soát, phân loại, thống kê, hậu kiểm với các sản phẩm, cơ sở xay xát gạo nói chung, cơ sở xay xát gạo Séng cù, Séng cù xanh nói riêng để đảm bảo việc thực hiện các quy định của nhà nước trong lĩnh vực này.