Ngược dòng lịch sử trở về trước, từ ngày 5 - 10/11/1991, nhận lời mời của Đảng và Chính phủ Trung Quốc, Đoàn đại biểu cấp cao của Đảng và Chính phủ ta do Tổng Bí thư Đỗ Mười và Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt đã thăm chính thức Trung Quốc. Thông cáo chung được công bố sau chuyến thăm nêu rõ, hai nước Việt Nam và Trung Quốc đã chính thức bình thường hóa quan hệ theo 5 nguyên tắc: Tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nhau; không xâm phạm lẫn nhau; không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau; bình đẳng cùng có lợi và cùng tồn tại hòa bình.
Ông Phạm Thanh Quang, Giám đốc Sở Ngoại vụ cho biết: Thông cáo chung đó là cơ sở để hai Đảng, hai Nhà nước và Nhân dân hai nước thúc đẩy quan hệ hợp tác, hữu nghị. Với Lào Cai và Vân Nam, hai địa phương có hơn 180 km đường biên tiếp giáp “núi liền núi, sông liền sông”, Thông cáo chung đã mở ra những cơ hội mới trong hợp tác cùng phát triển của hai bên. Ngay từ những ngày đầu mới tái lập tỉnh (1/10/1991), dù còn rất nhiều khó khăn, nhưng vận dụng sáng tạo các chủ trương của Trung ương, Lào Cai đã nhanh chóng xác định những nhiệm vụ đối ngoại của tỉnh trong tình hình mới.
Với nguyên tắc “hữu nghị, hợp tác, bình đẳng, hai bên cùng có lợi”, hai địa phương đã xây dựng mối quan hệ giao lưu, hợp tác trên nhiều lĩnh vực, chủ động tổ chức các đoàn tiếp xúc thường niên. Qua đó đã thúc đẩy mối quan hệ bình thường hóa và mở lại cửa khẩu vào ngày 18/5/1993, đáp ứng nhu cầu thông quan hàng hóa, thăm thân của cư dân hai bên biên giới. Hợp tác quản lý biên giới được tăng cường. Hai bên đã xây dựng chế độ gặp gỡ luân phiên, định kỳ và chế độ liên lạc viên để kịp thời giải quyết các vướng mắc phát sinh trên cửa khẩu. Lào Cai là tỉnh biên giới phía Bắc đầu tiên hoàn thành công tác phân giới, cắm mốc với nước bạn Trung Quốc vào năm 2007, góp phần tạo điều kiện để Chính phủ hai quốc gia đi đến thống nhất và ký kết 3 văn kiện pháp lý về biên giới trên đất liền Việt Nam - Trung Quốc vào ngày 18/11/2009.
Tỉnh Lào Cai thí điểm triển khai mô hình kết nghĩa giữa các thôn - bản giáp biên, đồn - trạm biên phòng giáp biên đối đẳng Việt Nam - Trung Quốc. Đến nay đã kết nghĩa được 6 cặp thôn, bản; 10 đồn biên phòng của Lào Cai ký kết quan hệ phối hợp, hữu nghị với 19 đơn vị biên phòng của tỉnh Vân Nam. Tuyến biên giới giữa tỉnh Lào Cai và tỉnh Vân Nam được đánh giá là điển hình, có thể nhân rộng trên toàn tuyến biên giới Việt Trung.
Những năm gần đây, quan hệ đối ngoại giữa Lào Cai và Vân Nam ngày càng được mở rộng. Việc hợp tác được thực hiện toàn diện, đi vào chiều sâu và thực chất trên nhiều lĩnh vực. Các mối quan hệ không chỉ dừng lại ở quan hệ cấp cao, mà còn có nhiều hoạt động hợp tác, giao lưu ở cấp địa phương, cơ sở.
Trong không khí vui tươi đón chào năm mới, tại thành phố biên cương Lào Cai (tỉnh Lào Cai) và tại châu Hồng Hà (tỉnh Vân Nam), chính quyền và Nhân dân hai bên biên giới lại náo nức đón chờ những sự kiện kết nối đôi bờ biên giới, đó là Giao lưu văn nghệ Chào xuân qua biên giới và Liên hoan Nhân dân biên giới Việt Nam - Trung Quốc. Đúng như tên gọi, đây là chuỗi hoạt động trên nhiều lĩnh vực, như: Làm việc giữa đoàn đại biểu Đảng, chính quyền hai bên; ký kết các văn bản hợp tác; giao lưu hữu nghị thanh niên; gặp gỡ, giao lưu các cơ quan thông tin truyền thông; giao lưu văn nghệ... Đặc biệt, các hoạt động này còn có sự tham gia của các tỉnh, thành phố lưu vực sông Hồng (Yên Bái, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Hưng Yên, Hà Nam, Nam Định, Thái Bình), ngoài ra còn có các tỉnh lân cận, như Lai Châu, Hải Phòng, Quảng Ninh.
Không chỉ chương trình Giao lưu văn nghệ Chào xuân qua biên giới và Liên hoan Nhân dân biên giới Việt Nam - Trung Quốc, tỉnh Lào Cai và Vân Nam còn có nhiều hoạt động định kỳ mang tính truyền thống, như: Tham gia hội nghị thường niên lần thứ 4 giữa Bí thư Tỉnh ủy các tỉnh Lào Cai, Điện Biên, Lai Châu, Hà Giang (Việt Nam) và Bí thư Tỉnh ủy Vân Nam (Trung Quốc); tổ chức Hội chợ Thương mại quốc tế Việt - Trung, Giải Đua xe đạp quốc tế “Một đường đua - hai quốc gia” Lào Cai, Việt Nam - Hồng Hà, Trung Quốc và nhiều hoạt động giao lưu, gặp gỡ, hợp tác giữa các đơn vị, địa phương của hai bên trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục…
Với vị trí cầu nối trên tuyến hành lang kinh tế Côn Minh - Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh; là cửa ngõ mang tầm quốc gia, quốc tế (tháng 2/2022, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 11-NQ/TW về “Phương hướng phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, trong đó xác định: “Đưa Lào Cai trở thành trung tâm kết nối giao thương kinh tế giữa Việt Nam và các nước ASEAN với vùng Tây nam Trung Quốc”), Lào Cai đã có nhiều sáng kiến ngoại giao nhằm tăng cường sự hiểu biết giữa các bên. Tại các buổi gặp gỡ, hai bên đã thông tin khái quát về tình hình phát triển kinh tế - xã hội, cơ chế, chính sách thu hút đầu tư đối với các doanh nghiệp nước ngoài, đồng thời, giới thiệu khái quát tiềm năng, lợi thế phát triển trên các lĩnh vực cả hai cùng quan tâm và có thế mạnh như du lịch, khai khoáng, kinh tế cửa khẩu, logistics… Từ đó tìm kiếm các cơ hội đầu tư, hợp tác, góp phần thúc đẩy sự phát triển của hai địa phương, hai nước về nhiều mặt. Đây cũng là những minh chứng quan hệ đối ngoại giữa Lào Cai và Vân Nam ngày càng được phát huy.
Ông Phạm Thanh Quang, Giám đốc Sở Ngoại vụ Lào Cai chia sẻ: Nhìn lại chặng đường 34 năm sau khi Việt Nam và Trung Quốc bình thường hóa quan hệ, có thể thấy Lào Cai đã thực hiện chính sách đối ngoại sáng tạo, linh hoạt với Vân Nam, tạo nên tuyến biên giới hòa bình, hữu nghị. Thời gian tới, để thúc đẩy giao lưu hữu nghị và hợp tác thực chất, không ngừng đạt được những thành quả mới, hai bên sẽ tiếp tục thực hiện tốt phương châm 16 chữ “láng giềng hữu nghị, hợp tác toàn diện, ổn định lâu dài, hướng tới tương lai” và tinh thần 4 tốt “láng giềng tốt, bạn bè tốt, đồng chí tốt, đối tác tốt”.
