Kinh tế tư nhân với khát khao bứt phá và phát triển

Thông điệp của Tổng Bí thư Tô Lâm trong bài viết "Phát triển kinh tế tư nhân - Đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng" mới đây đã đánh dấu một bước ngoặt trong nhận thức về vai trò quan trọng của kinh tế tư nhân, đồng thời chạm đến mạch nguồn khát khao bứt phá và phát triển của khu vực kinh tế được đánh giá là năng động nhất của kinh tế đất nước trong giai đoạn hiện nay.

Những con số "biết nói"

Tồn tại dưới các hình thức như doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần và các hộ kinh doanh cá thể, lịch sử Việt Nam đã ghi nhận dấu ấn kinh tế tư nhân và tên tuổi những gia tộc thương gia từ rất sớm. Thời kỳ đổi mới, Đảng và Nhà nước ta đã nhận thức được vị trí, vai trò của kinh tế tư nhân trong chính sách phát triển nền kinh tế nhiều thành phần. Nhờ vậy, kinh tế tư nhân không ngừng lớn mạnh, trở thành một trong những nhân tố chính tạo nên sự tăng trưởng kinh tế nhanh.

Đặc biệt, sau Đại hội X (năm 2006), khi chính thức được xác định là thành phần kinh tế được khuyến khích phát triển, không hạn chế về quy mô, kinh tế tư nhân đã có những đóng góp rất lớn cho sự phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế của Việt Nam. Nếu như trong giai đoạn đầu đổi mới, kinh tế tư nhân chỉ giữ vai trò thứ yếu, chủ yếu dựa vào khu vực nhà nước và vốn đầu tư nước ngoài (FDI), thì trong hai thập niên trở lại đây, nhất là khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 09 năm 2011 và Trung ương ban hành Nghị quyết 10 năm 2017 về phát triển kinh tế tư nhân, khu vực kinh tế này đã trỗi dậy mạnh mẽ, trở thành một trong những trụ cột quan trọng hàng đầu của nền kinh tế và ngày càng thể hiện là động lực quan trọng nhất để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế quốc gia.

Đáng chú ý, từ năm 2010 đến nay, sự phát triển về tư duy lý luận của Đảng đã tạo cơ sở cho xây dựng và hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam. Theo Điều 51, Hiến pháp năm 2013, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam có nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế; trong đó, kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo; các thành phần kinh tế đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế quốc dân, bình đẳng, hợp tác và cạnh tranh theo pháp luật. Nhà nước khuyến khích, tạo điều kiện để doanh nhân, doanh nghiệp và cá nhân, tổ chức khác đầu tư, sản xuất, kinh doanh; tài sản hợp pháp của cá nhân, tổ chức đầu tư, sản xuất, kinh doanh được pháp luật bảo hộ và không bị quốc hữu hóa.

Theo ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, cơ chế, chính sách phát triển kinh tế tư nhân không ngừng được hoàn thiện thông qua việc ban hành hệ thống các luật; trong đó có thể kể đến những bộ luật có ý nghĩa quan trọng với khu vực kinh tế tư nhân như: Luật Doanh nghiệp tư nhân và Luật Công ty năm 1990; Luật Doanh nghiệp các năm 1999, 2004, 2014 và 2020; Luật Đầu tư các năm 2004, 2014, 2020; Luật Cạnh tranh; Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư; Luật Quy hoạch; Luật Đầu tư công; Luật Đấu thầu; Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa...

Nhờ đó, Việt Nam đã hình thành khung pháp luật chung, thống nhất về thành lập, tổ chức và hoạt động của các hình thức tổ chức kinh doanh áp dụng đối với mọi tổ chức kinh doanh không phân biệt về hình thức sở hữu và ngày càng tiệm cận với quy định, quy tắc chung của quốc tế. Kinh tế tư nhân được tự do cạnh tranh và đối xử bình đẳng theo pháp luật so với kinh tế nhà nước, kinh tế FDI. Sự phân biệt, đối xử trong tiếp cận các nguồn lực và hỗ trợ của Nhà nước đối với kinh tế tư nhân dần được dỡ bỏ; tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư tư nhân phát triển thông qua hoàn thiện các chính sách thuế, công nghệ, thủ tục hành chính công…

Những con số "biết nói" của khu vực kinh tế tư nhân, đó là gần 1 triệu doanh nghiệp, 5 triệu hộ kinh doanh cá thể, đóng góp 51% GDP, hơn 30% ngân sách nhà nước, tạo ra hơn 40 triệu việc làm, chiếm hơn 82% tổng số lao động trong nền kinh tế, đóng góp gần 60% vốn đầu tư toàn xã hội… đã thể hiện vai trò trụ cột quan trọng hàng đầu đối với nền kinh tế của khu vực kinh tế tư nhân.

Thay đổi trong "ứng xử" và hành động

Trong bài viết "Phát triển kinh tế tư nhân - Đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng", Tổng Bí thư Tô Lâm cho rằng, dù đóng góp ngày càng lớn, kinh tế tư nhân hiện vẫn đối mặt với nhiều rào cản kìm hãm sự phát triển, không thể bứt phá về quy mô và năng lực cạnh tranh.

Trước đó, tại buổi làm việc với Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương về phát triển kinh tế tư nhân đầu tháng 3/2025, Tổng Bí thư cũng đã chỉ rõ, phải thay đổi được trong tư duy, nhận thức thì mới thay đổi được trong cách "ứng xử" và hành động đối với khu vực kinh tế tư nhân.

Nhìn lại lịch sử phát triển của kinh tế tư nhân, đã có thời kỳ năng lực và động lực sáng tạo của con người trong sản xuất kinh doanh vươn lên làm giàu cho bản thân và cho đất nước gần như bị triệt tiêu; sức sản xuất bị kìm hãm, đình đốn. Tình trạng "rón rén", "dò đá qua sông" khi phát triển kinh tế tư nhân trong nước, nhất là doanh nghiệp tư nhân đã để lại những không ít hệ lụy trì trệ cho nền kinh tế…

Đến nay, mặc dù đã có bước tiến dài và là động lực tăng trưởng chính của nền kinh tế, song kinh tế tư nhân vẫn chưa thể bứt phá, vẫn phải "len lỏi" giữa một môi trường kinh doanh chưa thực sự bình đẳng, vướng vào những rào cản vô hình; trong đó có thể nói rào cản lớn nhất nằm ở tư duy.

Từ lâu, doanh nghiệp nhà nước vẫn được xem là "xương sống", doanh nghiệp FDI là "cú hích" của nền kinh tế, trong khi doanh nghiệp tư nhân, dù đóng góp lớn, vẫn bị coi là thành phần "bổ trợ". Định kiến này không chỉ tồn tại trong suy nghĩ, mà còn len lỏi vào chính sách, vào cách "ứng xử" với doanh nghiệp.

Mặt khác, bản thân khu vực kinh tế tư nhân cũng còn những vấn đề tồn tại như: mặc dù đông về số lượng nhưng vẫn còn rất nhiều hạn chế về quy mô, tiềm lực, năng lực cạnh tranh, đặc biệt là cạnh tranh quốc tế; thiếu vắng doanh nghiệp đầu đàn, dẫn dắt trong các ngành, lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế; liên kết trong nội bộ và liên kết với các khu vực kinh tế khác còn yếu kém. Ngoài các doanh nghiệp tư nhân, lực lượng hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể rất lớn, nhưng "không muốn lớn", "không chịu lớn" bởi những ràng buộc, lo ngại về quy định, thủ tục đặt ra. Cùng với đó, sự chủ động, sáng tạo, dám nghĩ lớn, vươn lên trong hầu hết các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở khu vực kinh tế tư nhân còn hạn chế…

Bên cạnh đó, thời gian qua, một bộ phận doanh nhân với đạo đức, văn hóa kinh doanh, ý thức chấp hành pháp luật, trách nhiệm xã hội, tinh thần dân tộc chưa cao, vi phạm pháp luật, cấu kết với cán bộ suy thoái, chạy theo lợi ích cá nhân, gây thiệt hại cho nền kinh tế, phần nào làm giảm sút niềm tin của nhân dân…

Kỷ nguyên vươn mình của doanh nghiệp tư nhân

Cuộc gặp mặt đầu tiên của Thường trực Chính phủ với các doanh nghiệp tư nhân đầu Xuân mới 2025 diễn ra tháng 2 vừa qua cùng với hàng chục cuộc gặp gỡ, tiếp xúc của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính với cộng đồng doanh nghiệp trong thời gian qua đã truyền đi thông điệp mạnh mẽ về sự đồng hành cụ thể, quyết liệt và thiết thực của Chính phủ đối với cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực doanh nghiệp tư nhân.

Không chỉ cổ vũ, khích lệ những đóng góp của đội ngũ doanh nhân, lắng nghe, chia sẻ, trao đổi với các doanh nghiệp để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cũng như bàn các nhiệm vụ, giải pháp để doanh nghiệp tư nhân phát triển mạnh mẽ hơn nữa, người đứng đầu Chính phủ còn thẳng thắn thừa nhận: Thể chế đang là "điểm nghẽn của điểm nghẽn", nhưng cũng là "đột phá của đột phá" trong phát triển kinh tế tư nhân hiện nay. Theo đó, kỳ vọng về sự thay đổi thể chế đối với khu vực kinh tế tư nhân sẽ là tiền đề tạo nên những đột phá để kinh tế tư nhân cất cánh cùng kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Hiện Chính phủ đã thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án Phát triển kinh tế tư nhân do Thủ tướng làm Trưởng Ban Chỉ đạo. Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương cũng đã xây dựng báo cáo đề xuất 10 giải pháp chiến lược nhằm tạo đột phá phát triển kinh tế tư nhân trong thời gian tới. Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương cũng cho rằng cần có những giải pháp vượt trội, có tính cách mạnh, vừa giải quyết được hiệu quả những vấn đề đặt ra trước mắt, vừa tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững, mạnh mẽ, lâu dài của kinh tế tư nhân nước ta trong thời gian tới. Các giải pháp được xây dựng và triển khai thực hiện bảo đảm đồng bộ, toàn diện để tạo dựng môi trường chung thuận lợi, thông thoáng; tăng cường khả năng tiếp cận các nguồn lực; thúc đẩy đổi mới công nghệ, phát triển nguồn nhân lực; nâng cao năng lực cho các doanh nghiệp, doanh nhân. Đồng thời, có những giải pháp đột phá để sớm tháo gỡ những điểm nghẽn căn bản, kéo dài nhiều năm và chưa được xử lý hữu hiệu.

Theo ông Phạm Đình Đoàn, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Phú Thái, “hốt hoảng” là trạng thái có thực của doanh nghiệp tư nhân hiện nay trước tốc độ biến chuyển “quá nhanh, quá khủng khiếp” của nền kinh tế. “Chỉ cần chậm trễ 1 ngày, doanh nghiệp có thể bỏ lỡ vô vàn cơ hội. Vì thế nên doanh nghiệp chúng tôi cũng phải chủ động, hàng ngày hàng giờ trăn trở suy nghĩ để thích nghi, đột phá, tăng tốc và hợp lực. Và đặc biệt, thời điểm này cần sự hợp lực không chỉ của cộng đồng doanh nghiệp mà còn của người dân và Chính phủ”, ông Đoàn nhấn mạnh.

Bà Đinh Thị Quỳnh Vân - Chủ tịch PwC Việt Nam thuộc PwC - một trong các công ty tư vấn luật tài chính và luật doanh nghiệp hàng đầu thế giới, cũng cho rằng, cải cách thủ tục hành chính chỉ là một phần, mà quan trọng hơn doanh nghiệp tư nhân cần chính sách ổn định, tổng thể và thống nhất. Vì vậy, Chính phủ cần có cái nhìn tổng thể để kết nối, đồng bộ giữa các quy định của các bộ, ngành với nhau. Ở góc độ ngược lại, bản thân doanh nghiệp tư nhân cũng phải nhìn nhận lại mình; trong đó là việc thay đổi tư duy tiếp cận thị trường.

“Chúng ta đã có 40 năm làm theo cách truyền thống thì nay phải vươn ra biển lớn, phải khác biệt hoàn toàn. Doanh nghiệp muốn trụ được thì đội ngũ doanh nhân, nhà quản lý phải có trình độ quốc tế, toàn diện”, bà Đinh Thị Quỳnh Vân nhấn mạnh.

Còn TS. Trần Đình Thiên, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tiền tệ quốc gia, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, để có bước chuyển thời đại vào thời điểm hiện tại đã được chuẩn bị bằng 40 năm đổi mới. Vì vậy đây chính là thời điểm lịch sử, cơ hội vàng vô cùng quý giá để doanh nghiệp tư nhân bứt phá.

Trên thế giới, không có cường quốc nào không có kinh tế tư nhân phát triển. Đơn cử, khi nói về Hàn Quốc có Samsung, LG, CJ; Nhật Bản có Honda, Toyota, Sony… Mỗi quốc gia đều có những tập đoàn kinh tế tư nhân lớn để tạo nên cường quốc. Chính vì vậy, phát triển kinh tế tư nhân là nhiệm vụ trọng tâm của Đảng và Nhà nước trong giai đoạn hiện nay, đồng thời cũng là khát khao bứt phá và phát triển của chính mỗi doanh nghiệp tư nhân để có thể tạo nên các tập đoàn kinh tế vững mạnh, cất cánh cùng kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.