Khát vọng vươn mình thành trung tâm hợp tác kinh tế quốc tế

Đây vừa là cơ hội lịch sử, vừa là thách thức lớn đối với hệ thống chính trị và Nhân dân các dân tộc tỉnh Lào Cai. Bởi, với lợi thế cửa ngõ quan trọng phía Tây Bắc của đất nước, Khu Kinh tế cửa khẩu Lào Cai mang trên mình sứ mệnh tiên phong trong hình thành khu hợp tác kinh tế qua biên giới - một mô hình chưa từng có tiền lệ ở nước ta.

Việt Nam và Trung Quốc có đường biên giới đất liền dài gần 1.450 km, qua 7 tỉnh của Việt Nam. Trong đó, tuyến biên giới giữa Lào Cai (Việt Nam) và Vân Nam (Trung Quốc) giữ vai trò then chốt, là mắt xích trong chuỗi giá trị kinh tế ASEAN - Trung Quốc. Nhiều năm qua, thương mại qua các cửa khẩu Lào Cai - Vân Nam đã trở thành động lực chính của ngân sách địa phương, đóng góp lớn vào kim ngạch xuất - nhập khẩu Việt - Trung. Đặc biệt, những năm gần đây, Lào Cai đang vươn lên mạnh mẽ, trở thành cực tăng trưởng mới của vùng Trung du và miền núi phía Bắc. Hạ tầng giao thông liên tục được đầu tư: cao tốc Nội Bài - Lào Cai; đường sắt liên vận quốc tế Lào Cai - Côn Minh; các tuyến Quốc lộ 279, 4D, 70, 32C nối Lào Cai với Lai Châu, Tuyên Quang, Phú Thọ, Sơn La và tới đây là tuyến đường sắt tốc độ cao với khổ tiêu chuẩn quốc tế được xây dựng kết nối cảng Hải Phòng - Hà Nội - Lào Cai và tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) sẽ tiếp thêm động lực phát triển cho Lào Cai.

Chính vì thế, trong Quy hoạch tỉnh Lào Cai giai đoạn 2021 - 2030 đã xác định rõ tầm nhìn xây dựng Lào Cai trở thành trung tâm hợp tác quốc tế, trung tâm logistics vùng. Đặc biệt, Khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai được Chính phủ phê duyệt quy hoạch đến năm 2045, với mục tiêu trở thành đầu mối kết nối giao thương giữa Việt Nam và ASEAN với thị trường Tây Nam - Trung Quốc. Những thành tựu này tạo nền tảng vững chắc để Lào Cai đủ sức đảm nhận vai trò tiên phong trong xây dựng Khu hợp tác qua biên giới.

Ngay sau khi Chính phủ phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng Khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai đến năm 2045, tỉnh Lào Cai đã được giao chủ trì, phối hợp với Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương (Bộ Công Thương) xây dựng Đề án “Khu hợp tác kinh tế qua biên giới Lào Cai - Vân Nam”. Đề án này được triển khai trên cơ sở định hướng của Nghị quyết số 11-NQ/TW, phù hợp với các hiệp định quốc tế, Quyết định 1620/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và các văn bản ghi nhớ giữa các bộ, ngành của Việt Nam và Trung Quốc.

Còn theo đồng chí Nguyễn Sinh Nhật Tân - Thứ trưởng Bộ Công Thương, Đề án chính là cơ sở để kiến nghị Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết riêng về việc thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù cho Khu hợp tác kinh tế qua biên giới Lào Cai tương tự các mô hình thí điểm tại Đà Nẵng, Hải Phòng. Nghị quyết này sẽ tạo ra hành lang pháp lý đủ mạnh, ổn định và có sức cạnh tranh quốc tế, đủ sức hấp dẫn các nhà đầu tư chiến lược; đồng thời củng cố quan hệ đối tác chiến lược Việt - Trung, đảm bảo an ninh biên giới và phát triển bền vững vùng biên.

Có thể thấy, Khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai không chỉ là không gian thương mại, mà còn là trung tâm đa chức năng: thương mại - dịch vụ, logistics, chế biến xuất khẩu, công nghiệp hỗ trợ, tài chính, du lịch, giao lưu văn hóa. Mục tiêu đến năm 2030, kim ngạch thương mại đạt trên 10 tỷ USD, tạo hàng chục nghìn việc làm chất lượng cao, thúc đẩy cả vùng Tây Bắc phát triển. Ý nghĩa chiến lược của mô hình này là vừa tăng cường hội nhập quốc tế, nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị khu vực vừa giữ vững an ninh biên giới, củng cố quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Trung Quốc.

Thực tiễn quốc tế cho thấy, các khu hợp tác kinh tế xuyên biên giới luôn đóng vai trò động lực phát triển mới. Tại Trung Á, khu hợp tác Khorgos giữa Trung Quốc và Kazakhstan đã nhanh chóng trở thành trung tâm mua sắm, logistics và du lịch quốc tế. Ở Đông Nam Á, mô hình Mohan - Boten giữa Trung Quốc và Lào gắn với hành lang kinh tế, tạo sức hút lớn đối với đầu tư và dịch vụ. Những thành công này khẳng định rằng, với tầm nhìn chiến lược, chính sách ưu đãi và cơ chế vận hành linh hoạt, các khu hợp tác hoàn toàn có thể bứt phá. Với lợi thế vị trí, tiềm năng đa dạng cùng sự hỗ trợ từ Trung ương, Lào Cai có đầy đủ điều kiện để tái hiện thành công đó ngay trên tuyến biên giới Việt - Trung.

Ông Nguyễn Huy Long - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Lào Cai, nhận định: Khi Đề án Khu hợp tác kinh tế qua biên giới được triển khai, song hành cùng cơ hội cũng có nhiều thách thức đặt ra như khung pháp lý và cơ chế phối hợp song phương còn thiếu; thị trường biến động, cạnh tranh gay gắt, nguy cơ buôn lậu. Ngoài ra, năng lực nội tại của doanh nghiệp Lào Cai còn hạn chế so với Vân Nam (Trung Quốc) và hạ tầng logistics ở Lào Cai chưa thật sự đồng bộ. Nếu không có giải pháp căn cơ, đây sẽ là rào cản hội nhập. Tuy nhiên, ông tin rằng với sự đầu tư của Chính phủ, sự hỗ trợ của các bộ, ngành, Lào Cai sẽ vượt qua.

Có thể khẳng định, việc triển khai Đề án “Xây dựng Khu hợp tác kinh tế qua biên giới Lào Cai - Vân Nam” sẽ trở thành động lực thu hút các dự án đầu tư quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao, không chỉ mang lại lợi ích cho riêng Lào Cai mà còn tạo hiệu ứng lan tỏa, thúc đẩy phát triển các tỉnh miền núi lân cận. Đề án sẽ góp phần hình thành chuỗi giá trị khép kín ngay tại vùng, từ sản xuất, chế biến sâu đến logistics và xuất khẩu, qua đó nâng cao giá trị cho nông sản, khoáng sản địa phương. Cùng với đó, việc đồng bộ nâng cấp hạ tầng giao thông đa phương thức sẽ giúp Lào Cai khẳng định vững chắc vai trò cửa ngõ ngắn nhất, hiệu quả nhất trong kết nối thị trường rộng lớn Tây Nam Trung Quốc với các quốc gia ASEAN thông qua hệ thống cảng biển Hải Phòng - Quảng Ninh.

Điều này cũng được coi là một trong các khâu đột phá của Đảng bộ tỉnh Lào Cai trong nhiệm kỳ 2025 - 2030 với nội dung cụ thể như: “... Xây dựng Khu kinh tế cửa khẩu trở thành trung tâm giao thương kinh tế của khu vực ASEAN với vùng Tây Nam Trung Quốc, hạt nhân là Khu hợp tác kinh tế qua biên giới trên địa bàn phường Lào Cai và xã Bát Xát với chức năng đa ngành, trung tâm thương mại, tài chính, logistics, du lịch. Hoàn thành cửa khẩu thông minh tại Cửa khẩu Quốc tế Kim Thành - Bắc Sơn và Bản Vược - Bá Sái; nâng cấp các cửa khẩu phụ trở thành cửa khẩu quốc gia. Nghiên cứu xây dựng khu thương mại tự do thế hệ mới...”.

Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Lào Cai lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 diễn ra trong bối cảnh có ý nghĩa lịch sử đặc biệt. Lần đầu tiên sau khi sắp xếp lại đơn vị hành chính, Lào Cai bước vào một giai đoạn phát triển mới với tầm nhìn dài hạn, không chỉ dừng lại ở việc trở thành trung tâm vùng Tây Bắc mà còn mang khát vọng vươn lên tầm quốc tế. Khu hợp tác kinh tế qua biên giới Lào Cai - Vân Nam, nếu được triển khai thành công, sẽ tạo bước đột phá xây dựng tỉnh Lào Cai trở thành trung tâm kết nối giao thương kinh tế quốc tế, phát triển theo hướng “Xanh, hài hòa, bản sắc, hạnh phúc”; là mô hình tiên phong, tạo ra tiền lệ quan trọng cho các địa phương biên giới khác của cả nước. Với quyết tâm chính trị cao, sự đồng thuận của Nhân dân các dân tộc và sự hỗ trợ mạnh mẽ của Trung ương, Lào Cai hoàn toàn có đủ cơ sở để biến khát vọng thành hiện thực.