Vài Siêu những chuyện vui buồn

Ngược dòng sông Chảy, vất vả vượt chặng đường đất và đá cấp phối hơn 14 km, chúng tôi có mặt tại thôn 6 Vài Siêu. Sau những trận mưa, đường vào thôn thuộc tuyến đường liên xã Thượng Hà - Tân Dương - Điện Quan có những đoạn lầy lội. Thôn 6 Vài Siêu có 97 hộ thì hơn 50 hộ người Dao sinh sống ở xóm ngoài giáp bờ sông Chảy, còn 40 hộ người Mông tập trung ở xóm trong - nơi có địa hình cao hơn, chủ yếu là đồi núi.

Trong ngôi nhà xây khang trang như một biệt thự giữa núi rừng, anh Ma A Thống rót chén nước chè mời khách và kể câu chuyện lập nghiệp nơi vùng đất này. Từ những năm 1980, gia đình anh di chuyển từ xã Bản Cái (huyện Bắc Hà) xuống xã Thượng Hà và chọn vùng đất này an cư, bởi nơi đây đất đai màu mỡ, rộng rãi, những quả đồi thoai thoải thuận lợi cho phát triển sản xuất.

“Vạn sự khởi đầu nan”, ngày đó chưa có điện lưới quốc gia, đường giao thông đi lại vô cùng vất vả, tuy chăm chỉ lao động, trồng ngô, trồng lúa, trồng sắn nhưng suốt nhiều năm, gia đình anh Thống vẫn không thoát khỏi hộ nghèo. Năm 2006, khi Nhà nước cấp phát giống cây quế cho đồng bào vùng cao một số xã của huyện Bảo Yên, anh Thống xin được 30 cây quế về trồng trên mảnh đồi gần nhà. Phù hợp với thổ nhưỡng, khí hậu nơi đây, những cây quế bén rễ, phát triển xanh tốt, 10 năm sau, mỗi cây quế được bán với giá 40 triệu đồng. Từ đây, chàng trai người Mông đã tìm ra được hướng thoát nghèo cho gia đình.

Chỉ tay lên những đồi quế bạt ngàn với khoảng 4 vạn cây quế 3 năm tuổi trở lên, 2 vạn cây quế 2 năm tuổi, hơn 10 vạn cây bồ đề, anh Thống bảo: Ban đầu, do chưa có kinh nghiệm nên tôi gieo hạt quế vào đất nương nhưng số lượng cây quế mọc được và phát triển rất ít. Về sau, tôi mua bầu về ươm hạt quế thì tỷ lệ nảy mầm cao. Khi cây đủ lớn đem lên nương trồng, cây phát triển tốt.

Năm 2022, anh Ma A Thống bán 1 đồi quế và bồ đề, thu được 800 triệu đồng, từ đầu năm đến nay, anh thu gom tiếp được hơn 50 triệu đồng. Ngôi nhà xây trị giá 900 triệu đồng của gia đình anh Thống cũng chính là từ tiền bán quế, bồ đề trong những năm qua.

Cách nhà anh Thống không xa là nhà ông Thào A Súng, ông Thào Seo Pao, những hộ đồng bào Mông có diện tích rừng trồng lớn, chủ yếu quế và bồ đề, họ cũng có cuộc sống khá giả từ rừng. Là một trong những hộ đầu tiên trồng quế ở thôn 6 Vài Siêu, đến nay, gia đình ông Thào A Súng có 14 ha quế các độ tuổi khác nhau. Bà con người Mông, người Dao ở thôn 6 Vài Siêu đều ngưỡng mộ gia đình ông Súng vì chăm chỉ lao động, từ trồng quế, bán quế mà xây được ngôi nhà trị giá gần 1 tỷ đồng.

So với xóm trong, thì xóm ngoài thôn 6 Vài Siêu, nơi đồng bào Dao sinh sống ven bờ sông Chảy, sự đổi thay dường như chậm hơn. Dọc con đường đất, đá lầy lội ngày mưa, những ngôi nhà xây thưa vắng, đa số chỉ là nhà gỗ, thậm chí có những ngôi nhà vách tre nứa đơn sơ đã hư hỏng nhiều.

Bí thư Chi bộ Bàn Văn Hương cho hay: Tuy xóm ngoài - nơi đồng bào Dao sinh sống - giáp sông Chảy, địa hình bằng phẳng hơn nhưng không có nhiều đất để phát triển rừng sản xuất như ở xóm trong. Mặt khác, khi dâng nước hồ thủy điện Vĩnh Hà, diện tích đất sản xuất của người dân cũng bị giảm so với trước. Vì thiếu đất sản xuất, việc phát triển kinh tế của người dân gặp khó khăn.

Đến thôn 6 Vài Siêu, tôi để ý thấy trên lòng hồ thủy điện Vĩnh Hà và một số cửa suối có nhiều lồng nuôi cá của người dân, tuy nhiên có nhiều lồng bị bỏ không. Qua câu chuyện chúng tôi được biết, từ năm 2019, xã Thượng Hà vận động một số hộ tận dụng diện tích mặt nước sông Chảy để nuôi cá lồng, có thời điểm khu vực này có tới 180 lồng cá. Tỉnh cũng hỗ trợ 5 triệu đồng mỗi lồng nuôi cá, ngoài ra còn hỗ trợ thức ăn, cá giống để bà con phát triển mô hình.

Thời gian đầu, mô hình phát triển tốt nhưng đến nay không phát huy được hiệu quả, nguyên nhân chính là 2 năm gần đây, giá cám quá cao, giá cá thương phẩm không tăng nên việc nuôi cá lồng khiến người nuôi lỗ. Mặt khác, do đường vào thôn quá khó đi, thôn 6 Vài Siêu vẫn như một “ốc đảo” ít người biết tới, thương lái không vào thu mua cá của người dân hoặc ép giá, khiến đầu ra bị hạn chế.

Trong thời gian tới, để giúp đồng bào dân tộc Dao, Mông nơi đây thoát nghèo bền vững, xã tích cực tuyên truyền, vận động người dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng mở rộng diện tích trồng quế, phát triển chăn nuôi trâu sinh sản, nuôi lợn đen bản địa. Đối với mô hình nuôi cá lồng, UBND xã đang bàn giải pháp giúp bà con khôi phục lại những lồng cá bị hỏng để nuôi lại, tìm đầu ra cho nguồn thủy sản của người dân.

Chủ tịch UBND xã Thượng Hà cũng cho rằng, muốn tạo sức bật cho thôn 6 Vài Siêu thì giải pháp quan trọng nhất hiện nay là cải thiện hạ tầng như đường giao thông, điện, thông tin liên lạc. Cấp ủy đảng, chính quyền xã và người dân đều mong huyện, tỉnh sớm đầu tư nâng cấp tuyến đường liên xã Thượng Hà - Tân Dương - Điện Quan, cũng là tuyến đường chính vào thôn, tạo động lực để thôn phát triển giao thương. Cùng với đó, ngành điện lực, viễn thông của huyện giúp các hộ được sử dụng điện lưới quốc gia, điện thoại di động, internet để người dân trao đổi, cập nhật thông tin, nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển kinh tế gia đình.

Nội dung: Tuấn Ngọc

Trình bày: Khánh Ly