Trên dọc dài dải đất biên cương phía Tây Bắc của Tổ quốc luôn có những cột mốc “sống” đang gìn giữ bình yên, trong đó phải kể đến những đảng viên gương mẫu nơi “phên giậu” Lào Cai. Ở họ là trái tim nhiệt huyết với yêu bản làng mình, yêu văn hóa dân tộc mình, sống có trách nhiệm với gia đình và có uy tín với cộng đồng. Vượt lên gian khó, họ biết nắm bắt cơ hội để bứt phá, chuyển mình và đặt dấu chân trên hành trình đổi mới, phát triển kinh tế, xây dựng nông thôn mới, bảo tồn văn hóa dân tộc. Họ trở thành những điểm tựa bình yên và vững chắc, cầu nối giữa ý Đảng và lòng dân, tạo nên sức mạnh đại đoàn kết các dân tộc nơi biên cương.
Bài 1: Đảng viên trẻ Hà Nhì nơi đầu nguồn
Y Tý là xã biên giới xa xôi nhất tỉnh Lào Cai, cũng là nơi đầu nguồn của dòng suối Lũng Pô chảy về ngã ba “Nơi con sông Hồng chảy vào đất Việt”. Ở vùng đất xa xôi quanh năm mây mù bao phủ ấy, có đảng viên trẻ Chu Che Xá, dân tộc Hà Nhì nhiều năm qua phát huy vai trò của người Trưởng thôn, Bí thư chi bộ, dẫn dắt đồng bào vượt qua hủ tục, chiến thắng đói nghèo, xây dựng cuộc sống ấm no nơi biên giới.
Nỗ lực vì đổi thay của cộng đồng
Từ thành phố Lào Cai cũ, vượt chặng đường dài núi non trùng điệp gần 100 km, chúng tôi đến xã Y Tý cũng là khi trời đã xẩm tối. Từ chợ Y Tý, phải xuôi dốc thêm 2km mới đến thôn Lao Chải. Đoạn đường ngắn vậy nhưng vừa dốc, vừa quanh co, lại phải qua mấy ngã ba, ngã tư. Vào hôm sương mù bao phủ, nhiều đoàn du khách đến Lao Chải lạc đường xuống tận gần cầu Thiên Sinh. Vậy nhưng, hôm nay, đoạn đường bê tông ấy dễ đi hơn bởi có những cột đèn năng lượng mặt trời chiếu sáng. Người dân và du khách thực sự phấn khởi vì buổi tối đi lại dễ dàng và an toàn hơn.
Trò chuyện với chúng tôi, Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng thôn Lao Chải Chu Che Xá tươi cười: Công trình đường điện chiếu sáng trục thôn và các đường liên gia, ngõ xóm vừa mới hoàn thành đúng dịp chào mừng kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 02/9. Tổng số có 65 cột đèn, với tổng kinh phí trên 160 triệu đồng, được trích từ quỹ thôn, cũng là công sức của bà con tham gia bảo vệ rừng, được Nhà nước chi trả tiền dịch vụ môi trường rừng. Hôm họp thôn, mình đưa việc này ra bàn với bà con, tất cả đều vỗ tay hưởng ứng. Dịp Quốc khánh 02/9, bà con hào hứng tham gia cắm cờ đỏ sao vàng dọc theo tuyến đường để đón Tết Độc lập, vui lắm.
Lao Chải là ngôi làng cổ của đồng bào Hà Nhì, có lịch sử hơn 300 năm. Ai đến Lao Chải khoảng 10 năm về trước đều biết đây là thôn biên giới còn rất nhiều khó khăn. Bà con người Hà Nhì sống trong những ngôi nhà vách đất, mái lợp có tranh, hơn 80% là hộ nghèo. Vậy mà nay, Lao Chải đã đổi thay trông thấy. Cả thôn hiện có 138 hộ dân thì chỉ còn 36 hộ nghèo và cận nghèo. Đa số hộ dân đã có nhà khang trang, kiên cố. Trong hai năm qua, từ sự hỗ trợ của Nhà nước và nỗ lực của bà con, thôn đã xóa được 9 ngôi nhà tạm.
Trò chuyện với Chu Che Xá, anh bảo điều làm anh vui nhất khi làm Trưởng thôn là đã phát huy được sức mạnh của cộng đồng, xây dựng được những công trình có ý nghĩa. Trong những năm qua, anh cùng bà con trong thôn nhận khoán bảo vệ rừng, giữ cho những khu rừng biên giới thêm xanh. Anh tuyên truyền, vận động bà con nhất trí sử dụng một phần tiền dịch vụ môi trường rừng đưa vào quỹ chung của thôn để xây dựng các công trình phục vụ cho cộng đồng.
Chỉ trong 2 năm gần đây, Trưởng thôn Chu Che Xá xắn tay cùng bà con góp công lao động để kè đá 3 công viên, làm hàng rào đá bảo vệ 2 khu rừng cấm. Đặc biệt, năm 2025, anh cùng với các thành viên Câu lạc bộ Du lịch Y Tý vận động bà con tu sửa tuyến đường đá cổ Y Tý và xây dựng cổng đường đá cổ trị giá khoảng 50 triệu đồng.
Mới đây, anh vận động xã hội hóa và được Dự án Water for future hỗ trợ 40 triệu đồng để tu sửa nguồn nước chung của thôn, góp phần kiên cố hóa nguồn nước, giữ cho nguồn nước của thôn luôn sạch sẽ. Những việc làm có ý nghĩa đó đang góp phần đưa Lao Chải trở thành thôn du lịch cộng đồng tiêu biểu của xã Y Tý.
Giữ gìn bản sắc, thay đổi nhận thức của người Hà Nhì
Lần này đến thôn Lao Chải, chúng tôi có dịp ghé thăm gia đình nghệ nhân ưu tú Lý Seo Chơ. Ông Chơ năm nay 80 tuổi, là người luôn được bà con kính trọng vì am hiểu sâu sắc bản sắc văn hóa dân tộc.
Nhắc đến Trưởng thôn Chu Che Xá, ông Lý Seo Chơ bảo: Cháu Xá là đảng viên trẻ nhưng nhiệt tình với công việc của thôn, rất có trách nhiệm với cộng đồng, đặc biệt là việc bảo tồn bản sắc văn hóa của dân tộc.
Quả thực, tuy không phải là người cao tuổi, nhưng Chu Che Xá lại là người có uy tín trong cộng đồng và là người hiểu biết về bản sắc văn hóa người Hà Nhì, những nét đẹp trong đời sống của cộng đồng. Khi được hỏi, anh bảo trước đây đồng bào Hà Nhì vẫn còn nhiều hủ tục, phụ nữ Hà Nhì phải lao động vất vả, không nói được tiếng phổ thông và không biết chữ; trẻ em nữ ít được đi học; con dâu không được ngồi ăn cơm chung mâm với bố chồng; đàn ông hay uống rượu say…
Chàng thanh niên Hà Nhì hiểu rằng để thay đổi tương lai dân tộc mình cần bắt đầu từ việc xóa bỏ hủ tục và mở mang việc học. Trong các cuộc họp thôn, anh kiên trì vận động các gia đình cho con em đến trường học chữ, không để học sinh bỏ học giữa chừng. Anh cũng chú trọng bảo tồn bản sắc văn hóa, thường hỏi người già về các lễ nghi, cùng bà con duy trì các lễ hội, phong tục của người Hà Nhì như lễ cúng rừng, cúng nguồn nước đầu năm mới, lễ hội Khô Già Già, tết Ga Tho Tho,…
Chu Che Xá chia sẻ: Cộng đồng dân tộc Hà Nhì ở nơi biên giới Y Tý có những di tích, di sản văn hóa quý giá. Trong đó, nổi bật là Lễ hội Khô Già Già được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia; quần thể ruộng bậc thang Thề Pả được xếp hạng Di tích quốc gia danh lam thắng cảnh. Thế hệ sau cần phải bảo tồn, gìn giữ và phát huy giá trị các di sản do cha ông để lại, đồng thời quảng bá nét đẹp văn hóa, cảnh quan để du khách khắp nơi biết tới.
trong việc bảo tồn, gìn giữ bản sắc văn hóa, cùng bà con trong thôn Lao Chải
duy trì tổ chức thường niên lễ hội Khô Già Già.
Hôm chúng tôi đến thăm nhà Chu Che Xá cũng vào dịp Quốc khánh 02/9, anh bận rộn với việc đón đoàn khách du lịch tới nghỉ tại homestay và khám phá bản làng. Từ năm 2019, Chu Che Xá là người Hà Nhì đầu tiên của thôn Lao Chải mạnh dạn cải tạo lại nhà trình tường, làm thêm các phòng nghỉ thành homestay để đón khách du lịch. Ngôi nhà nhỏ của anh có view nhìn ra bản làng với những ngôi nhà đất truyền thống của người Hà Nhì bên những tràn ruộng bậc thang và biển mây trắng tuyệt đẹp, trở thành điểm hẹn của nhiều du khách.
Do ảnh hưởng của đại dịch Covid -19, một thời gian sau đó Chu Che Xá phải tạm dừng việc đón khách tại homestay. Anh vừa làm Trưởng thôn, vừa làm thêm các công việc khác để có thêm thu nhập. Chàng trai Hà Nhì có đôi bàn tay khéo léo và sự chăm chỉ, chịu khó học hỏi nên làm gì cũng thuần thục, từ việc xây tường, kè đá, làm mộc, thậm chí hàn sắt, lắp điện nước anh đều làm được.
Năm 2024, Chu Che Xá còn mạnh dạn đầu tư mấy chục triệu đồng để nuôi dúi. Năm nay, đường lên Y Tý đã thuận lợi hơn, anh sửa sang lại homestay để đón khách đến ở và trải nghiệm văn hóa người Hà Nhì. Sự năng động trong phát triển kinh tế của anh đã truyền cảm hứng cho bà con trong thôn tích cực chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi để phát triển kinh tế.
Với sự nỗ lực không ngừng và cống hiến vì cộng đồng, năm 2024, Chu Che Xá vinh dự được là đại biểu người có uy tín của tỉnh Lào Cai tham dự chương trình “Điểm tựa của bản làng” do Tạp chí Cộng sản, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và và Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng phối hợp tổ chức. Từ tháng 2/2025, anh được cấp ủy, chính quyền giao thêm nhiệm vụ Bí thư Chi bộ thôn Lao Chải. Công việc bận rộn, nhưng chàng trai người Hà Nhì luôn tự hào được đóng góp công sức xây dựng mảnh đất biên cương thêm ấm no.
Bài 2: Điểm tựa no ấm ở Lù Dì Sán
