Xã Trạm Tấu được thành lập sau khi hợp nhất 4 xã: Trạm Tấu, Pá Hu, Pá Lau, Túc Đán trước đây, với hơn 11.500 nhân khẩu, trong đó đồng bào Mông chiếm hơn 95%.
Trước kia, tình trạng tảo hôn phổ biến ở nhiều thôn, có nơi chiếm tới 17 - 20% số cặp kết hôn.
Nguyên nhân chủ yếu do phong tục lâu đời, nhận thức pháp luật hạn chế và điều kiện kinh tế khó khăn.
Tảo hôn không chỉ khiến nhiều em bỏ học giữa chừng, mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản, đặc biệt là với các em gái còn quá nhỏ tuổi. Không ít trường hợp gặp biến chứng khi sinh nở, cuộc sống rơi vào đói nghèo, con cái thiếu điều kiện học hành, khiến vòng luẩn quẩn nghèo đói - tảo hôn tiếp diễn qua nhiều thế hệ.
Trước thực trạng đó, Đảng ủy, chính quyền xã xác định phòng, chống tảo hôn là nhiệm vụ trọng tâm trong phát triển xã hội. Những năm gần đây, xã đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp tuyên truyền phù hợp với đặc thù vùng cao.
Hệ thống loa truyền thanh, họp thôn bản, tờ rơi song ngữ, pa-nô, áp phích được phát huy tối đa. Tại mỗi thôn, cán bộ phụ trách trực tiếp đến từng hộ dân, vận động, giải thích để người dân hiểu rõ tác hại của tảo hôn và quy định của pháp luật.
Cùng với đó, các tổ chức đoàn thể như: Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân thường xuyên phối hợp tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề, tọa đàm, chiếu phim tuyên truyền.
Hội Phụ nữ xã còn phối hợp với Đoàn Thanh niên thành lập Câu lạc bộ “Không tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống” tại nhiều thôn như: Tấu Trên, Tấu Dưới, Mo Nhang, Km14+17. Những buổi sinh hoạt này không chỉ là nơi phổ biến pháp luật mà còn giúp bà con chia sẻ kinh nghiệm, bày tỏ suy nghĩ và cùng nhau thay đổi nhận thức.
Đặc biệt, ở vùng cao, lời nói của già làng, trưởng bản có sức nặng đặc biệt. Hiểu rõ điều đó, xã Trạm Tấu đã phát huy vai trò của người có uy tín trong cộng đồng.
Ông Hảng A Vư - người có uy tín thôn Pá Lau, chia sẻ: “Trong thôn có nhiều hộ con cái đang ở độ tuổi 13 - 16. Chúng tôi cùng cán bộ thôn thường xuyên đến từng nhà tuyên truyền, giải thích cho bà con hiểu nên dần thay đổi. Giờ thanh niên chịu khó đi học, đi làm hơn, không còn bỏ học để lấy vợ, lấy chồng sớm như trước”.
Sự thay đổi ấy thể hiện rõ qua từng thôn. Ở thôn Giao Lâu, Háng Tây hay Pá Lau, ngày càng nhiều học sinh sau khi tốt nghiệp THPT tiếp tục theo học cao đẳng, đại học. Điển hình như em Giàng A Chua ở thôn Giao Lâu hiện đang học tại Đại học Lâm nghiệp; Giàng A Sùng ở thôn Háng Tây và Giàng Sơn Hà ở thôn Pá Lau đang học Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên...
Em Giàng Sơn Hà chia sẻ: “Nhìn các anh chị lấy vợ, lấy chồng sớm khổ lắm. Em xác định phải học lên cao, có việc làm ổn định rồi mới tính chuyện lập gia đình”.
“Ngày trước, con gái mới 14, 15 tuổi là gia đình đã lo cưới chồng. Giờ thì khác rồi, chúng tôi được cán bộ tuyên truyền, đã hiểu lấy vợ, lấy chồng sớm là thiệt cho con cái” - bà Lý Thị Sông, thôn Háng Tàu chia sẻ.
Theo ông Giàng A Dê - Phó Chủ tịch UBND xã Trạm Tấu, công tác phòng, chống tảo hôn được xã xác định là nhiệm vụ lâu dài, đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị.
Xã đã xây dựng kế hoạch cụ thể, phân công từng cán bộ, từng tổ chức phụ trách các thôn bản; lồng ghép nội dung tuyên truyền pháp luật trong các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, trong sinh hoạt cộng đồng, trường học. Nhờ đó, nhận thức của người dân, đặc biệt là giới trẻ, có nhiều thay đổi.
“Nếu như trước kia, tảo hôn được xem là chuyện bình thường, thì nay ngày càng nhiều người hiểu rõ tác hại của việc kết hôn sớm đối với sức khỏe, học tập và tương lai”, ông Dê chia sẻ.
Các trường học trên địa bàn cũng tích cực phối hợp tuyên truyền, giáo dục giới tính, sức khỏe sinh sản vị thành niên. Nhiều giáo viên coi việc vận động học sinh không bỏ học, không kết hôn sớm là nhiệm vụ gắn liền với công tác giảng dạy. Công tác tuyên truyền được đổi mới cả về hình thức lẫn nội dung.
Bên cạnh các buổi họp thôn, xã còn sử dụng mạng xã hội như facebook, zalo để đăng tải các bài viết, video ngắn, hình ảnh tuyên truyền. Các đoàn viên trẻ trở thành những “tuyên truyền viên” tích cực, gần gũi, giúp thông tin lan tỏa nhanh và hiệu quả hơn.
Nhờ sự kiên trì, đồng bộ trong tuyên truyền và vận động, tình trạng tảo hôn ở Trạm Tấu đã giảm rõ rệt. Nếu như trước kia, có thôn tỷ lệ tảo hôn tới 20%, thì nay đã giảm hẳn, trong 9 tháng năm 2025, xã chưa ghi nhận trường hợp tảo hôn hay hôn nhân cận huyết thống.
Chị Lý Thị Cầu - Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ xã cho biết: “Điều quan trọng nhất là thay đổi nhận thức. Khi các em gái hiểu rằng việc học lên cao, có nghề nghiệp ổn định sẽ tốt hơn lấy chồng sớm. Còn phụ huynh cũng dần hiểu, không ép con cái lập gia đình sớm như trước nữa”.
Theo lãnh đạo xã, thời gian tới, địa phương sẽ đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, linh hoạt, sát với từng đối tượng; kết hợp giữa tuyên truyền pháp luật với phát triển kinh tế - xã hội; phát huy vai trò của người có uy tín và cán bộ đoàn thể; đồng thời tạo điều kiện học tập, việc làm ổn định cho thanh niên. Khi đời sống được cải thiện, tảo hôn sẽ dần bị loại bỏ.
Chúng tôi tin rằng, thế hệ trẻ người Mông hôm nay sẽ là lực lượng tiên phong xây dựng cuộc sống văn minh, tiến bộ; biết giữ gìn bản sắc truyền thống tốt đẹp, đồng thời loại bỏ những phong tục không còn phù hợp
Ở vùng cao Trạm Tấu hôm nay, tiếng loa tuyên truyền đã dần thay thế tiếng khèn gọi dâu sớm. Trên những con đường bê tông dẫn vào xã, những đứa trẻ đến trường đông hơn, ánh mắt trong trẻo, vui tươi. Một chặng đường dài vẫn còn phía trước, nhưng rõ ràng, Trạm Tấu đang đi đúng hướng - hướng đến tương lai không còn tảo hôn, xây dựng cuộc sống văn minh, hạnh phúc và bền vững.
