Bước vào giai đoạn mới, với sự phát triển bùng nổ của công nghệ và truyền thông xã hội, báo chí cách mạng nói chung, các cơ quan báo chí tỉnh Lào Cai nói riêng đang đứng trước nhiều thời cơ, thách thức.
Về thông tin, ước tính đến hết năm 2022, tại Việt Nam có hơn 77 triệu người sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội: Facebook, Zalo, Tiktok… Mỗi tài khoản mạng xã hội đều là một “nguồn” cung cấp thông tin; khái niệm “báo chí công dân” ngày càng trở nên phổ biến.
Về nguồn thu, cùng với nguồn lực đầu tư từ ngân sách nhà nước thì quảng cáo là nguồn thu quan trọng của các cơ quan báo chí. Tuy nhiên, với các cơ quan báo chí địa phương, việc tìm kiếm nguồn thu từ quảng cáo càng khó khăn hơn do thông tin chủ yếu phục vụ nhiệm vụ chính trị và mức độ tác động của thông tin được cho là ở diện hẹp hơn, hạn chế hơn so với các cơ quan báo chí trung ương.
Cảnh giác thủ đoạn mạo danh cơ quan báo chí để trục lợi
Về cơ chế hoạt động và mô hình tòa soạn, hầu hết các cơ quan báo chí trong nước đang gặp những vướng mắc nhất định trong việc vận hành tòa soạn và chuyển sang hoạt động theo cơ chế tự chủ. Có nơi, có thời điểm, cơ chế tự chủ trong cơ quan báo chí chưa được hiểu đúng, thậm chí có cách hiểu tự chủ nghĩa là phải “tự bơi”. Điều này dẫn tới thực trạng nguy hiểm là tính “thị trường” trong báo chí ngày càng phổ biến, khó kiểm soát. Hạn chế về hạ tầng, nguồn nhân lực và các nguồn lực khác cũng khiến tiến trình chuyển đổi số - yếu tố quan trọng nhất để xây dựng và vận hành hiệu quả các mô hình tòa soạn mới - gặp nhiều khó khăn.
Từ khoảng năm 2015, những khó khăn trong hoạt động của các cơ quan báo chí địa phương bắt đầu bộc lộ, rõ nét nhất là về tài chính và biên chế. Việc “bó cứng”, thậm chí giảm dần biên chế, trong khi các vị trí việc làm của cơ quan báo chí có tính đặc thù cao cũng gây ra nhiều khó khăn, khiến báo chí địa phương đứng trước nguy cơ tụt hậu ngày càng xa so với xu thế phát triển chung của báo chí cả nước.
Trước những vấn đề mới phát sinh như vừa đề cập, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh đã chỉ đạo các cơ quan chức năng của tỉnh phối hợp với Đài Phát thanh - Truyền hình, Báo Lào Cai đánh giá đúng thực trạng và tham mưu giải pháp tháo gỡ khó khăn từ gốc. Năm 2018, trên cơ sở khảo sát thực tế và tính toán các điều kiện cụ thể của địa phương, tỉnh Lào Cai đã ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật và đơn giá tạm thời để áp dụng cơ chế Nhà nước đặt hàng thông tin, tuyên truyền đối với Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh.
Từ thành công ghi nhận được trong thực tế hoạt động của đài, cộng với việc Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành định mức kinh tế - kỹ thuật cho cả 4 loại hình báo chí (báo nói, báo hình, báo in, báo điện tử) đã tạo căn cứ vững chắc để tỉnh Lào Cai tiếp tục điều chỉnh, bổ sung và ban hành đầy đủ định mức, đơn giá, danh mục dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước… Từ năm 2023, cơ chế Nhà nước đặt hàng nhiệm vụ thông tin, tuyên truyền thiết yếu đối với Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh và Báo Lào Cai được thực hiện căn cơ, bài bản, tạo ra mô hình mới hiệu quả, được các cơ quan quản lý nhà nước và cơ quan báo chí ở các tỉnh, thành phố trong cả nước quan tâm trao đổi, áp dụng.
Cơ chế Nhà nước đặt hàng thông tin, tuyên truyền thiết yếu đã tháo gỡ gần như toàn bộ khó khăn, vướng mắc, giúp các cơ quan báo chí địa phương có được sự chủ động và những điều kiện cần thiết để bứt phá. Thời lượng sản xuất mới các chương trình phát thanh, truyền hình; số lượng sản phẩm báo in, báo điện tử đều được nâng lên rất nhiều so với trước. Mặt khác, do là sản phẩm dịch vụ nên chất lượng các tác phẩm báo chí cũng được kiểm soát chặt chẽ, đáp ứng ngày càng cao công tác tuyên truyền phục vụ nhiệm vụ chính trị của tỉnh và nhu cầu thông tin, giải trí của Nhân dân.
Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh hiện có 1 kênh truyền hình và 1 kênh phát thanh, phát sóng 18 giờ mỗi ngày/kênh. Riêng kênh truyền hình sản xuất và phát sóng 6 bản tin thời sự/ngày (thuộc nhóm có số lượng bản tin nhiều nhất trong các đài địa phương) nhờ vận hành hiệu quả mô hình tòa soạn hội tụ.
Báo Lào Cai đang có sự đổi mới mạnh mẽ cả về hình thức và nội dung các ấn phẩm báo in và báo điện tử; bước đầu phát triển được các sản phẩm báo chí đa phương tiện, podcast và các bài báo dạng dài, có yêu cầu kỹ thuật cao, hình thức trình bày đẹp để thu hút độc giả. Riêng báo điện tử đang hướng đến mục tiêu trở thành địa chỉ đưa những thông tin chính thống về Lào Cai nhanh nhất trên môi trường mạng, là nguồn cung cấp thông tin tin cậy cho các cơ quan báo chí trong nước và mạng xã hội.
Ngày 6/4/2023, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà ký Quyết định 348 phê duyệt Chiến lược “Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”. Mục tiêu là xây dựng các cơ quan báo chí theo hướng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; phấn đấu đến năm 2030, 100% cơ quan báo chí vận hành mô hình tòa soạn hội tụ và các mô hình phù hợp với sự phát triển của khoa học, công nghệ tiên tiến trên thế giới, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để tối ưu hóa hoạt động; sản xuất và đưa nội dung lên các nền tảng số...
Tại Lào Cai, công cuộc chuyển đổi số nói chung, chuyển đổi số trong các cơ quan báo chí nói riêng cũng đã và đang được cấp ủy, chính quyền tỉnh quan tâm và chỉ đạo thực hiện quyết liệt. 3 chân kiềng gồm hạ tầng kỹ thuật số, nhân lực số và nội dung số đang được Sở Thông tin và Truyền thông định hướng, từ đây, các cơ quan báo chí của tỉnh xây dựng chiến lược chuyển đổi phù hợp, “đi tắt đón đầu” để tạo ra lợi thế cạnh tranh trong cuộc đua chuyển đổi số.
Hiện các cơ quan báo chí của tỉnh đều đang đồng thời triển khai 2 việc lớn, thứ nhất là nâng cấp hạ tầng công nghệ, trang - thiết bị trong điều kiện cho phép, quan trọng hơn là đào tạo, đào tạo lại nguồn nhân lực đáp ứng với yêu cầu chuyển đổi số.
Trước đây, với đặc tính chuyên môn hóa cao, mỗi vị trí việc làm ở Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh hoặc Báo Lào Cai thường chỉ làm 1 việc, tham gia 1 loại hình báo chí, nhưng hiện nay đã thay đổi hoàn toàn. Nhận thức mới của lãnh đạo các cơ quan báo chí và hiệu quả mang lại từ những lớp bồi dưỡng nghiệp vụ được tổ chức thường xuyên đã giúp hình thành một đội ngũ làm báo “đa di năng”, có thể vừa làm nội dung, vừa quay phim, chụp ảnh, vừa xử lý hậu kỳ, nói khác đi là có thể đảm nhiệm 1 sản phẩm báo chí từ đầu vào cho đến đầu ra.
Phân tách giữa các loại hình báo chí cũng đang từng bước được phá vỡ, mỗi cơ quan báo chí địa phương đều đã bước đầu sản xuất đa loại hình, phân phối sản phẩm trên nhiều nền tảng, theo phương châm khán - thính giả, độc giả ở đâu thì báo chí có mặt ở đó. Các trang fanpage của Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh, Báo Lào Cai đang thu hút hàng trăm nghìn người theo dõi thường xuyên, từng bước trở thành nguồn cung cấp thông tin chính thống về tỉnh Lào Cai trên môi trường mạng, được nhiều trang mạng xã hội và các tài khoản cá nhân chia sẻ, lan tỏa thông tin.
Tỉnh Lào Cai cũng dành sự quan tâm tương xứng về nguồn lực để đổi mới hạ tầng công nghệ cho các cơ quan báo chí. Các trường quay hiện đại, hệ thống quản lý nội dung (Mam) của Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh hoặc phần mềm quản trị nội dung đa phương tiện vừa được Báo Lào Cai đưa vào khai thác là những minh chứng điển hình về sự đổi mới hạ tầng công nghệ của các cơ quan báo chí địa phương trong chuyển đổi số.
Báo Lào Cai và Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh đều đang xây dựng chiến lược dữ liệu số phục vụ việc phát triển báo chí dữ liệu và vận hành tòa soạn hội tụ ở mức cao.
Trình bày: Khánh Ly - Hữu Huỳnh
