Để Ngót 90 tuổi đời, cựu chiến binh Bế Văn Sâm ở tổ 17, phường Bình Minh, thành phố Lào Cai vẫn không thể quên giây phút được Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng huy hiệu “Chiến sĩ Điện Biên Phủ”. Ông kể, khi mới 13 tuổi, mình đã “trốn nhà” theo bộ đội Việt Minh, làm giao liên đưa công văn, tài liệu cho các đơn vị chiến đấu. Cuối năm 1953, ông được biên chế vào C9, D675, Quân khu Việt Bắc, hành quân qua núi rừng để lên mặt trận Điện Biên Phủ.
Dù sức khỏe giảm sút sau hành trình dài, nhưng ông cùng đồng đội lập tức bắt tay đào hầm hào, tránh bom đạn, chuẩn bị cho chiến đấu. Đơn vị ông tham gia đánh sân bay Mường Thanh - nơi tiếp tế chủ yếu của địch, góp phần quan trọng vào việc cô lập và chia cắt tập đoàn cứ điểm. Trận chiến khốc liệt kéo dài trong mưa rừng, bùn lầy, nhưng không gì làm lung lay ý chí người lính. Sau chiến thắng, ông Sâm vinh dự được gặp Bác Hồ, được Người trao tặng huy hiệu danh dự - một kỷ vật thiêng liêng ông luôn nâng niu, trân trọng.
Không chỉ có những người lính trực tiếp tham gia chiến đấu, quân và dân Lào Cai còn có nhiều đóng góp khác vào thắng lợi của Chiến dịch Điện Biên Phủ. Trong suốt 9 năm kháng chiến, Lào Cai đã cùng bộ đội chủ lực chiến đấu hơn 1.100 trận lớn nhỏ, loại khỏi vòng chiến đấu hơn 7.700 tên địch, bắn rơi 7 máy bay, thu hàng nghìn vũ khí, phương tiện chiến tranh. Nhân dân trong tỉnh đã huy động hơn 400.000 ngày công, gần 53.000 công ngựa, đóng góp hơn 8.000 tấn thóc, 240 tấn ngô, gạo và gần 356 triệu đồng.
Lào Cai cũng là điểm chốt chặn quan trọng trên tuyến hành quân lên Tây Bắc. Trước sự đánh phá ác liệt của không quân Pháp, bộ đội địa phương và lực lượng vũ trang đã anh dũng chiến đấu, tiêu diệt phỉ, giữ vững hậu phương, bảo đảm thông suốt tuyến đường từ Lào Cai đi Lai Châu, phục vụ đắc lực cho chiến dịch Đông Xuân 1953 - 1954 và Chiến dịch Điện Biên Phủ.
Cựu thanh niên xung phong Trần Định ở phường Pom Hán, thành phố Lào Cai xúc động kể về những ngày tháo gỡ bom, mìn trên các cung đường hiểm trở như Lũng Lô, Cò Nòi, Pha Đin... chuẩn bị cho chiến dịch. Một tiếng nổ bất ngờ đã cướp đi đồng đội trong tích tắc. Ký ức đau thương ấy trở thành động lực để ông sống trọn đời với trách nhiệm và niềm tự hào của người lính Điện Biên.
Tại thị trấn Khánh Yên (huyện Văn Bàn), hai cựu chiến binh Nguyễn Xuân San và Hoàng Văn San cũng là những nhân chứng sống cho tinh thần quyết tử vì Tổ quốc. Ông Nguyễn Xuân San, khi mới 16 tuổi đã là liên lạc viên của Đại đoàn 304, trực tiếp tham gia đánh sân bay Hồng Cúm, đào hầm tiến công đồi A1 - nơi diễn ra trận đánh then chốt của chiến dịch. Những tiếng nổ xé trời báo hiệu giờ phút toàn thắng, nhưng cũng là lúc nhiều đồng đội của ông hy sinh chỉ cách chiến thắng trong gang tấc.
Còn với ông Hoàng Văn San, người con dân tộc Tày, nhớ như in trận chiến chống quân Pháp nhảy dù xuống Mường Thanh. Từ 150 người, đại đội của ông chỉ còn lại 24 người sau trận đánh kéo dài hơn 1 giờ. Sau đó, ông tiếp tục tham gia tiễu phỉ ở Mường Nhé, Mường Nhà, rồi quay lại xây dựng vùng phòng thủ ổn định sau chiến thắng.
Cựu chiến binh Cao Đạt ở phường Bắc Lệnh, thành phố Lào Cai đã ở tuổi xưa nay hiếm, từng tham gia chiến đấu ở Hòa Bình, Thượng Lào trước khi hành quân lên Điện Biên Phủ. Ông cùng đơn vị đảm bảo thông tin liên lạc, đào hào bao vây phân khu Hồng Cúm, dũng cảm vượt qua bom đạn để đưa hỏa lực vào gần, chia cắt trận địa địch.
Tương tự, ông Nguyễn Công Sứ ở thị trấn Phố Lu, huyện Bảo Thắng cũng từng bị quân Pháp kết án tử nhưng thoát chết kỳ diệu, sau đó nhập ngũ, được biên chế vào Sư đoàn 304. Tại chiến trường Điện Biên Phủ, ông vừa làm lính thông tin, vừa tham gia chiến đấu trực tiếp ở Hồng Cúm. Sau này, ông còn tham gia biểu diễn văn nghệ, tiếp thêm tinh thần cho đồng đội ngay trên chiến tuyến.
Tất cả câu chuyện, ký ức, những vết thương chiến tranh, nỗi đau mất mát... đều hội tụ trong Chiến thắng Điện Biên Phủ - chiến thắng của lòng quả cảm, của tinh thần yêu nước bất khuất, của sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; trong đó, dấu ấn của quân và dân Lào Cai - từ những người lính trực tiếp chiến đấu đến những người dân âm thầm góp sức - là một phần máu thịt không thể tách rời. Chiến thắng đó không chỉ mở ra thời kỳ mới cho cách mạng Việt Nam, mà còn cổ vũ mạnh mẽ phong trào giải phóng dân tộc trên toàn thế giới, góp phần đánh tan chủ nghĩa thực dân cũ. Mỗi dịp tháng 5 về, trong mỗi người lính Điện Biên năm xưa, ký ức lại ùa về, sống động như mới hôm qua.
“Chín năm làm một Điện Biên, nên vành hoa đỏ, nên thiên sử vàng”, tầm vóc của Chiến dịch Điện Biên Phủ là bất tử. Lào Cai, với những đóng góp to lớn cả về sức người, sức của và tinh thần chiến đấu bền gan vững chí, đã để lại dấu ấn sâu sắc trong bản hùng ca đó.
Lịch sử mãi khắc ghi tên tuổi những người lính, người dân Lào Cai đã góp phần làm nên chiến thắng “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”. Những ký ức thiêng liêng ấy sẽ tiếp tục được ôn lại, truyền lửa cho thế hệ hôm nay và mai sau, để mỗi chúng ta, dù ở thời bình, vẫn luôn tự hào và biết ơn những người đã “khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt, máu trộn bùn non, gan không núng, chí không mòn” vì một Điện Biên Phủ bất tử trong hồn thiêng dân tộc.
![[Infographic] Hội nghị Trung ương 14 hoàn thành toàn bộ nội dung, chương trình đề ra](https://cdn.baolaocai.vn/images/39c69afbfbdc8252bb79a507710aff5d6340692c8b7317df4aaf305258711dd11529fa27a13aa48bf53160cffc6c7c9d725b261e1bb04f70b6ea1fa29d9d91069a34a22ab58183184dff3f1c02b8cf92/ttxvn-0611-be-mac-hoi-nghi-trung-6487.jpg.webp)
