Quay về E-magazine Theo dõi Báo Lào Cai trên Google News
Cung đàn tròn người Pa Dí

Cung đàn tròn người Pa Dí

“Mường Khương xanh rất xanh…/Biên giới ơi yêu lắm một cung đàn/Một cung đàn tròn dân tôi người pa dí/Một cung đàn tròn như ánh trăng rằm/Một cung đàn tròn như mặt trời nắng mai rực rỡ”… đó là những câu thơ trong bài thơ “Đất nước tôi xanh một cung đàn tròn” của nhà thơ Pờ Sảo Mìn.

0:00 / 0:00
0:00

Những câu thơ cứ thôi thúc tôi lên đường đến với nơi miền cao núi nhọn để tìm hiểu về cung đàn tròn nơi biên giới. Không phải ngẫu nhiên nhà thơ Pờ Sảo Mìn đưa hình tượng cung đàn tròn vào bài thơ, mà đó chính là linh hồn của người Pa Dí, là niềm tự hào của người pa dí ở xứ mường.

z6768847291503-5b60c6267e51d7534186a407de42727d.jpg
Hình ảnh cây đàn tròn xuất hiện trong đời sống tinh thần của người Pa Dí.

Cách đây 85 năm, một số hộ dân người Pa Dí ở vùng đất Tung Chung Phố di chuyển xuống khu vực Lùng Vai (nay thuộc xã Bản Lầu) để khai hoang, lập nghiệp. Trên vùng đất mới mang tên Bản Sinh, người Pa Dí đã vượt qua muôn vàn gian khó, biến vùng đất đầy lau sậy trở thành bản làng trù phú với những đồi chè xanh mướt, cánh đồng lúa séng cù trĩu bông, đồi dứa vàng thơm mùa quả chín. Để rồi hôm nay, Bản Sinh giống như một phố núi với những căn nhà cao tầng khang trang, đời sống người Pa Dí ngày càng no ấm.

Bên đồng lúa trĩu bông ở Bản Sinh, chị Phu Thị Phương cùng những phụ nữ Pa Dí trong thôn mặc trang phục truyền thống với áo đen, vòng bạc, chiếc mũ như hình mái nhà hát dân ca ca ngợi vẻ đẹp của quê hương.

Cầm cây đàn tròn - nhạc cụ truyền thống của người Pa Dí, chị Phương bảo: Khi hát dân ca Pa Dí thì không thể thiếu cây đàn tròn. Tiếng đàn, tiếng hát hòa quyện vào nhau mới thể hiện hết được vẻ đẹp của dân ca người Pa Dí. Đối với người Pa Dí, dù đi đâu cũng mang theo cây đàn tròn để đàn hát những lúc rảnh rỗi, dịp lễ tết của dân tộc.

baolaocai-br_img-1859.jpg
Đàn tròn như hình mặt trăng.

Tôi để ý cây đàn mà chị Phương cầm trên tay có mặt đàn hình tròn như mặt trăng. Đàn gồm 4 dây, trên mặt đàn được vẽ và chạm khắc hình con rồng đang bay. Cần đàn bằng gỗ dài khoảng 40cm, đầu cần được trang trí mảnh gỗ như hình trái tim.

Chị Phương bảo, theo quan niệm của người Pa Dí, con rồng tượng trưng cho sức mạnh, may mắn, thịnh vượng, nên từ xưa, khi làm ra chiếc đàn tròn, các cụ đã chạm khắc lên đó hình con rồng, làm cần đàn giống hình đầu rồng, với mong muốn khi tiếng đàn ngân lên sẽ đem đến niềm vui, sự ấm no, hạnh phúc. Có cây đàn tròn chỉ khắc một con rồng, cũng có cây đàn khắc hai con rồng đang bay, kèm theo nhiều hoa văn tạo thành viền tròn trên mặt đàn.

Rời vùng đất Bản Sinh, tôi vượt qua những con dốc dài lên phố núi Mường Khương. Ở thôn Chúng Chải B, xã Mường Khương (trước đây là thị trấn Mường Khương), nhắc đến người Pa Dí biết đàn hay, hát giỏi nhất vùng thì ai cũng biết nghệ nhân Pờ Chin Dín.

Bà Dín bảo ngay từ nhỏ tôi đã được nghe những điệu hát dân ca của bà, của mẹ, nên tình yêu dân ca ngấm vào máu thịt tự bao giờ. Đặc biệt, khi 15 tuổi, tôi đã biết đánh đàn tròn, biết hát dân ca của dân tộc.

Theo nghệ nhân Pờ Chin Dín, dù hát bài dân ca nào cũng không thể thiếu cây đàn tròn. Tiếng đàn vang lên, những lời dân ca cứ theo tiếng đàn mà bay lên, ngọt ngào, da diết.

baolaocai-br_z6768847300884-c9a61723f2fa5b9a906d81918510e03d.jpg
Đến nay ở xứ Mường chỉ còn một số nghệ nhân cao tuổi là biết đánh đàn tròn

Trong câu chuyện về cây đàn tròn và dân ca của người Pa Dí, nghệ nhân Pờ Chin Dín chia sẻ rằng, dân ca người Pa Dí rất phong phú nhưng để dịch nghĩa lời bài hát cổ ra tiếng phổ thông rất khó. Cùng với những bài hát ru, hát đối đáp giao duyên, hát trong đám cưới, còn có những bài dân ca ca ngợi vẻ đẹp quê hương, đất nước, hát về công việc lao động hằng ngày như: tháng Giêng hát về trồng ngô, tháng Hai hát về trồng đậu, tháng Ba hát về tết Thanh minh, tháng Tư hát về gieo mạ...

z6745502368588-0b493839dc752af11d4ee3ee2a873ca6.jpg
Nghệ nhân Pờ Chin Dín bên cây đàn tròn.

Ngoài ra, trong bài hát “Mười hai tháng”, người Pa Dí hát về những loài hoa: “Tháng Giêng nở hoa đào, tháng Hai nở hoa thơm, tháng Ba nở hoa cúc…, tháng Năm cày ruộng trên, thả bừa xuống ruộng dưới, tháng Sáu cây lúa ra hoa,…tháng Chín vàng bông lúa, tháng Mười hoa đá nở..., tháng Mười Hai đón khách về”. Trong bài hát có những loài hoa không được đặt tên tiếng phổ thông nên không dịch ra được.

baolaocai-br_z6789247325288-2e65a0524891e786b32ad2a91b6844df.jpg
Nhà thơ Pờ Sảo Mìn, dân tộc Pa Dí, người sáng tác bài thơ “Cây hai ngàn lá”.

Có dịp đến Mường Khương, tôi được gặp nhà thơ Pờ Sảo Mìn, dân tộc Pa Dí, người sáng tác bài thơ “Cây hai ngàn lá” nổi tiếng. Tuy tuổi đã cao, nhưng nhà thơ Pờ Sảo Mìn vẫn miệt mài sáng tác thơ, đau đáu với văn hóa dân tộc.

Nhà thơ Pờ Sảo Mìn bảo, cây đàn tròn là “linh hồn” của người Pa Dí, dân ca là hồn cốt của người Pa Dí. Tuy nhiên, đến nay ở xứ Mường chỉ còn một số nghệ nhân cao tuổi là biết đánh đàn tròn, biết hát dân ca. Các bà Thào Phủng Din, Thào Phủng Chấn đều đã ngoài 70 tuổi, giọng hát không còn khỏe như xưa. Bà Pờ Chin Dín, Tung Chá Sến cũng đã qua tuổi lục thập. Ở xứ Mường giờ đây vắng bóng người biết làm đàn tròn. Giới trẻ người Pa Dí không mặn mà với dân ca. Vì thế, việc bảo tồn dân ca người Pa Dí rất khó khăn.

baolaocai-br_z6789247336745-94e855d156b9e504163c6fd78b6fd4f7.jpg
Nhà thơ Pờ Sảo Mìn gửi tình yêu bản sắc văn hoá và tình yêu cây đàn tròn vào thơ.

Đối với nhà thơ Pờ Sảo Mìn, tình yêu bản sắc văn hóa, tình yêu cây đàn tròn và những điệu hát dân ca được ông gửi vào thơ, trong đó có bài “Đất nước tôi xanh một cung đàn tròn” được nhạc sĩ Trọng Đài phổ nhạc. Trong bài thơ, hình tượng cung đàn tròn tượng trưng cho vẻ đẹp quê hương, đất nước thanh bình trở đi trở lại như một niềm tự hào:

“Mường Khương xanh rất xanh bầu trời

Biên giới xanh rất xanh hơi thở

Như ánh trăng rằm, như mặt trời nắng ấm ban mai

Tổ quốc tôi xanh một cung đàn tròn

Có một phương đông đỏ

Đất nước tôi xanh một cung đàn tròn”.

Tôi rời vùng đất xứ Mường khi những tia nắng cuối chiều hắt vệt sáng như nan quạt xuyên qua khe núi đá hình răng cưa, đổ xuống thung lũng xanh tươi. Trên đoạn đường dốc quanh co, phụ nữ Pa Dí trên nương về rộn ràng trò chuyện, ngân nga câu hát: "Đi đi chị em ta cùng đi/Địu cây xanh về ủ làm phân/Phân để bón cho ngô lúa tươi tốt/Mình mới có cuộc sống ấm no…"

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Bản giao hưởng hương vị Hà Nhì

Bản giao hưởng hương vị Hà Nhì

Ẩm thực của người Hà Nhì từ lâu đã được ví như một tấm gương phản chiếu đời sống lao động, phong tục tập quán và triết lý sống hài hòa với thiên nhiên. Nơi núi rừng Lào Cai, mỗi bữa cơm, mỗi món ăn đều chứa đựng hương vị đặc trưng, hồn cốt của bản làng, gói ghém cả sự dung dị, mộc mạc mà tinh tế.

Mường Lai nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch

Mường Lai nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch

Xã Mường Lai từ lâu được biết đến là vùng đất giàu tiềm năng du lịch. Với cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp cùng nét văn hóa truyền thống đặc sắc của đồng bào dân tộc Tày, Nùng, những năm qua, xã Mường Lai đã có nhiều giải pháp thiết thực nhằm nâng cao chất lượng các sản phẩm du lịch, biến tiềm năng thành lợi thế, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Chuyện về những thanh niên người Mông làm du lịch

Chuyện về những thanh niên người Mông làm du lịch

Từ Y Tý mù sương, qua cao nguyên trắng Bắc Hà đến thiên đường ruộng bậc thang Mù Cang Chải, một thế hệ thanh niên người Mông đang viết lại câu chuyện phát triển trên chính quê hương mình. Họ không ly hương tìm cơ hội nơi phố thị mà chọn quay về, mang theo kiến thức, kỹ năng và khát vọng biến di sản văn hóa của dân tộc thành tài sản kinh tế bền vững.

Âm vang tiếng vọng ngàn năm

Âm vang tiếng vọng ngàn năm

Từ lòng đất, tiếng vọng của hơn hai nghìn năm lịch sử đã được đánh thức, chiếc thạp đồng Hợp Minh - bảo vật quốc gia đã an vị trong Bảo tàng tỉnh Lào Cai, tiếp tục kể chuyện nền văn minh sông Hồng rực rỡ, nơi mỗi đường chạm, mỗi hoa văn đều mang hơi thở của một thời đã qua; thể hiện nỗ lực bảo tồn, phục dựng và lan tỏa giá trị di sản của những người làm công tác bảo tàng.

Những tủ sách yêu thương

Những tủ sách yêu thương

Mang tri thức, lan tỏa văn hóa đọc đến các em nhỏ vùng cao là hành trình bền bỉ mà Câu lạc bộ Vùng cao yêu thương, phường Lào Cai đang nỗ lực thực hiện, thắp lên niềm tin và ánh sáng tri thức cho thế hệ trẻ Lào Cai.

Đặc sắc nét văn hoá Hạn Khuống

Đặc sắc nét văn hoá Hạn Khuống

Hạn Khuống là loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian độc đáo của người Thái phường Nghĩa Lộ, được hình thành và phát triển gắn liền với cuộc sống, sinh hoạt của bà con. Ở hội Hạn Khuống, các chàng trai cô gái Thái được đắm mình trong những câu hát, bày tỏ tình yêu đôi lứa trong lễ hội của bản mường.

Bảo tồn văn hóa trong thời đại số

Bảo tồn văn hóa trong thời đại số

Kỷ nguyên số đang mở ra cánh cửa mới, giúp các tư liệu, hiện vật và di sản văn hóa được bảo tồn bền vững hơn, đồng thời đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ, những người đang sống giữa nhịp sống công nghệ mỗi ngày.

INFOGRAPHIC: Các hoạt động trong khuôn khổ Lễ hội Hương cốm Hợp Thành

INFOGRAPHIC: Các hoạt động trong khuôn khổ Lễ hội Hương cốm Hợp Thành

Lễ hội Hương cốm Hợp Thành là dịp quảng bá, giới thiệu sản phẩm nông nghiệp đặc trưng, khẳng định thương hiệu OCOP 3 sao “Hương Cốm Hợp Thành”; đồng thời gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, văn hóa ẩm thực; thúc đẩy thương mại, du lịch, góp phần phát triển kinh tế – xã hội và lan tỏa tinh thần yêu nước, đoàn kết trong cộng đồng.

Tạm dừng tổ chức khai hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc vì mưa bão

Tạm dừng tổ chức khai hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc vì mưa bão

Tạm dừng tổ chức Lễ tưởng niệm 725 năm ngày mất của Anh hùng dân tộc Trần Hưng Đạo và khai hội mùa Thu Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2025, đây là chỉ đạo của Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng Lê Ngọc Châu tại cuộc họp ngày 7/10 về công tác tổ chức Lễ hội mùa Thu Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2025.

Giữ lửa bản sắc văn hóa giữa dòng chảy hội nhập

Giữ lửa bản sắc văn hóa giữa dòng chảy hội nhập

Giữa nhịp sống hiện đại đầy hối hả, tại các bản làng vùng cao của tỉnh Lào Cai, nhiều thế hệ người dân vẫn lặng lẽ gìn giữ và lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Công việc ấy diễn ra hằng ngày, như dòng chảy bền bỉ và âm thầm trong đời sống cộng đồng, tạo nên bức tranh văn hóa phong phú, đậm bản sắc và đáng tự hào của các dân tộc thiểu số nơi đây.

Ngày hội truyền thông tuần lễ hưởng ứng học tập suốt đời năm 2025.

Sôi nổi Ngày hội truyền thông "Tuần lễ hưởng ứng học tập suốt đời năm 2025"

Hòa trong không khí sôi nổi của Tuần lễ hưởng ứng học tập suốt đời năm 2025, sáng nay (7/10), Thư viện tỉnh Lào Cai phối hợp với Trường THCS Ngô Văn Sở, phường Lào Cai tổ chức Ngày hội truyền thông với chủ đề “Học để phát triển bản thân, làm chủ tri thức và công nghệ, góp phần xây dựng đất nước hùng cường, thịnh vượng.”

Vẹn nguyên nét đẹp văn hóa truyền thống

Vẹn nguyên nét đẹp văn hóa truyền thống

Phường Nghĩa Lộ, hiện là nơi cư trú chủ yếu của đồng bào dân tộc Khơ Mú toàn tỉnh. Trong đó, tổ dân phố Nậm Tộc có 146 hộ thì 100% là người Khơ Mú. Tuy cuộc sống có nhiều thay đổi, nhưng người dân nơi đây vẫn luôn trân trọng, gìn giữ nguyên vẹn những giá trị văn hóa, phong tục tốt đẹp của dân tộc mình.

Phóng sự ảnh "Hòa âm Từ Núi Rừng"

Hòa âm từ núi rừng

Hòa âm từ núi rừng là hành trình khám phá quy trình làm khèn Mông - nghề thủ công mang đậm dấu ấn văn hóa dân tộc. Qua đôi tay khéo léo của anh Giàng A Khay, ở xã Sín Chéng, mỗi chiếc khèn với âm thanh vút lên trong trẻo. Chiếc khèn Mông, vì thế, không chỉ là nhạc cụ, mà là linh hồn của nét văn hóa đặc sắc đang được bảo tồn và tiếp nối qua từng thế hệ.

Sắc màu khăn Piêu

Sắc màu khăn Piêu

Về với Mường Lò mùa lễ hội, tôi như say trong điệu xòe nồng nàn, trong nhịp chiêng ngân vang trầm mặc và đặc biệt, trong sắc khăn piêu thấp thoáng trên mái tóc, nơi bờ vai của thiếu nữ Thái.

Giữ truyền thống trong nhịp sống hiện đại

Giữ truyền thống trong nhịp sống hiện đại

Trong nhịp sống hiện đại, việc giữ gìn nét đẹp truyền thống của Trung thu chính là cách để chúng ta trao truyền giá trị văn hóa tốt đẹp cho thế hệ sau. Bởi Trung thu không chỉ là niềm vui tuổi thơ, mà còn là sợi dây gắn kết gia đình là minh chứng cho sự tiếp nối văn hóa từ quá khứ đến hiện tại.

Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ thời công nghệ số

Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ thời công nghệ số

Năm 2016, Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Không chỉ được bảo tồn trong không gian đền phủ, những năm gần đây, loại hình di sản này cũng đã bước vào môi trường số để tiếp cận với công chúng.

fb yt zl tw