Hành trình đến di sản văn hoá

Hành trình đến di sản văn hoá ảnh 1

LCĐT - Mùa xuân năm nay, niềm vui được nhân lên bội phần với đồng bào dân tộc Tày, bởi hát Then giờ đây không chỉ là món ăn tinh thần của người Tày, mà còn là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Hành trình đến di sản văn hoá ảnh 2

Trong không khí nô nức chuẩn bị đón mừng tết Nguyên đán Quý Mão 2023, chúng tôi về Bản Rịa (xã Nghĩa Đô, huyện Bảo Yên), tìm gặp Nghệ nhân Ưu tú Ma Thanh Sợi - người “giữ hồn” văn hóa Tày của vùng đất này. Đón chúng tôi ở ngay bậc nhà sàn là người đàn ông ở tuổi xưa nay hiếm, với nụ cười hồn hậu. Pha ấm trà ngon mời khách, Nghệ nhân Ưu tú Ma Thanh Sợi chia sẻ: Cho đến nay, vẫn chưa có tài liệu nghiên cứu nào khẳng định thời điểm ra đời của Then, chỉ biết rằng Then là những câu văn vần, gắn với làn điệu cụ thể được lưu truyền từ đời này qua đời khác. 

Hành trình đến di sản văn hoá ảnh 3
Then theo tiếng Tày là Thiên, tức là Trời, vì thế, hiểu theo ngôn ngữ dân tộc thì điệu hát Then còn được coi là điệu hát thần tiên.

Cũng theo Nghệ nhân Ưu tú Ma Thanh Sợi, trong kho tàng Then của người Tày ở mảnh đất Bảo Yên, hiện có vài trăm làn điệu hát Then từ cổ truyền đến hiện đại. Những làn điệu hát Then nơi đây không lẫn với bất cứ làn điệu hát Then ở những vùng Tày khác. Đó là những sáng tạo của người Tày nơi đây, với những bài thơ, bài hát nói về phong tục, tập quán, đạo lý làm người, những điệu hát giao duyên, hát đối nam nữ, hát mừng trong các lễ hội… Những câu thơ đố hóm hỉnh như món gì ăn cả con không có ruột (con nhộng), tiếng gì đánh thức giấc ngủ thiên hạ (tiếng gà gáy)… đều được người dân trân trọng và truyền giữ cẩn thận.

Những người có dịp được đắm mình trong cuộc hát Then giao duyên của những chàng trai, cô gái Tày sẽ khó quên được lời hát tinh tế, ví von sâu xa, giàu hình ảnh, cảm xúc cùng giai điệu mượt mà, da diết say đắm lòng người. “Tháng Giêng hoa mận trắng như bông/Mùa xuân hoa đào nở mới lạ/Gái trai đánh cà kheo ruộng trên/Còn bay lên giữa trời bóng ngân”...

Hành trình đến di sản văn hoá ảnh 4
Nghệ nhân Ưu tú Hoàng Văn Thụy (xã Vĩnh Yên, Bảo Yên) bên cây đàn tính.

Xưa kia, người Tày đã biết sử dụng nguyên vật liệu sẵn có để chế tạo ra những nhạc cụ đơn giản, trong đó có cây đàn tính được làm từ quả bầu khô, gắn lên mặt cắt một miếng ván mỏng, với các sợi dây làm từ tơ tằm. Đây là nhạc cụ không thể thiếu trong mỗi nghi lễ Then, ngoài ra còn có những đạo cụ khác gồm trang phục, mũ, quần áo, khăn, quạt, đai thắt, nhạc cụ, chùm soóc, quả soóc, đồ cúng, lệnh bài, dây bùa hộ mệnh, thanh âm dương…

Nghi lễ thực hành Then của người Tày ở Lào Cai được chia làm nhiều loại gồm Then tính, Then quạt, Then cấp sắc, Then lễ hội, Then cầu chúc… Trong đó, Then cấp sắc được coi là đại lễ, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, công nhận một người đã trưởng thành, đủ điều kiện thực hành các nghi lễ và trao truyền di sản Then.

Hành trình đến di sản văn hoá ảnh 5
Hành trình đến di sản văn hoá ảnh 6

Tháng 9/2022, Lễ đón Bằng ghi danh “Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam” vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại được tổ chức tại thành phố Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang. Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam, ông Christian Manhart chia sẻ lý do ghi danh di sản: Then là một thực hành nghi lễ không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam, phản ánh các quan niệm về con người, thế giới tự nhiên và vũ trụ. Các lễ Then diễn tả hành trình thầy Then dâng lễ vật và thỉnh cầu trong lễ cầu an, chữa bệnh, cầu mùa, mừng năm mới... thông qua điệu hát và chơi đàn tính. Di sản Then có thể gắn kết cộng đồng, đề cao tôn trọng đa dạng văn hóa, khuyến khích đối thoại giữa các cá nhân, các cộng đồng và các dân tộc khác nhau vì sự khoan dung, tình yêu và lòng bác ái đúng theo tôn chỉ và mục tiêu của Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO. Đây chính là sự ghi danh xứng đáng, UNESCO ghi nhận cam kết của Việt Nam và nghệ nhân bảo tồn, phát huy di sản Then.

Hành trình đến di sản văn hoá ảnh 7

Trong sự kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng này, Lào Cai có 5 nghệ nhân thực hành nghi lễ Then đại diện cho cộng đồng người Tày ở Lào Cai góp mặt trong màn biểu diễn ra mắt thực hành Then của 11 tỉnh, thành phố. Thầy Then Chu Hồng Phương, sinh năm 1993, ở xã Hòa Mạc (huyện Văn Bàn) hiện là thầy Then trẻ nhất tại Lào Cai - 1 trong 5 nghệ nhân thực hành nghi lễ Then tham dự Lễ đón Bằng ghi danh tại thành phố Tuyên Quang bày tỏ: Tôi rất vinh dự, tự hào được góp mặt trong Lễ đón Bằng ghi danh thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Đây là dịp tôn vinh di sản Then, ghi nhận công lao đóng góp của cộng đồng và các nghệ nhân, qua đó, thúc đẩy trách nhiệm trao truyền di sản giữa các thế hệ và thực hành di sản trong đời sống xã hội hiện nay.

Hành trình đến di sản văn hoá ảnh 8

Nhiều năm qua, tỉnh Lào Cai luôn quan tâm, tổ chức các hoạt động nghi lễ, sưu tầm Then; mở các lớp tập huấn bảo tồn Then cho cán bộ văn hóa các cấp và các nghệ nhân quan tâm truyền dạy dân ca, dân vũ, nhạc cụ dân gian cho con, em của mình. Trở thành Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại là cơ hội để Then được lưu giữ và phát huy mạnh mẽ hơn, góp phần giữ mãi điệu Then…

Có thể bạn quan tâm

Tin cùng chuyên mục

Phấn đấu sớm đạt mục tiêu giảm nghèo bền vững

Phấn đấu sớm đạt mục tiêu giảm nghèo bền vững

Với mong muốn cải thiện đời sống vật chất và tinh thần cho người nghèo, thu hẹp khoảng cách về trình độ phát triển giữa các vùng, giữa các dân tộc, tỉnh Lào Cai đã và đang nỗ lực triển khai hiệu quả các chính sách liên quan đến giảm nghèo, tạo bước đột phá trong giảm nghèo bền vững.

Tuổi già có lương hưu

Tuổi già có lương hưu

Chế độ hưu trí là cốt lõi của chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) nhằm bảo đảm an sinh xã hội lâu dài cho người lao động khi hết tuổi lao động. Lương hưu giúp người lao động khi về già vơi đi nhiều nỗi lo về tiền bạc. Đây được coi là nguồn thu nhập ổn định nhất giúp người lao động yên tâm dưỡng già, bảo đảm cuộc sống tốt hơn mà không phụ thuộc vào con cháu.

Khó khăn trong sắp xếp dân cư ở Lào Cai (Bài cuối)

Khó khăn trong sắp xếp dân cư ở Lào Cai (Bài cuối)

Lào Cai là tỉnh miền núi, có hơn 60% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống. Theo tập quán, người dân thường sống ven suối, triền đồi, là nhưng nơi có nguy cơ cao xảy ra lũ ống, lũ quét và sạt lở đất, đá. Vì vậy, việc tổ chức sắp xếp dân cư, di dời các hộ ở khu vực nguy hiểm có ý nghĩa rất lớn, cần được triển khai một cách đồng bộ và khẩn trương.

Khó khăn trong sắp xếp dân cư ở Lào Cai (Bài 2)

Khó khăn trong sắp xếp dân cư ở Lào Cai (Bài 2)

Thực tế, nguồn vốn thuộc các chương trình hỗ trợ người dân vùng đặc biệt khó khăn, nơi thường xuyên xảy ra hoặc có nguy cơ xảy ra thiên tai đã được tỉnh cấp đến các xã nhưng không thể giải ngân vì chưa có hướng dẫn cụ thể. Ngoài ra còn nhiều khó khăn khác trong quá trình sắp xếp dân cư thuộc các đối tượng kể trên khiến chính quyền các địa phương loay hoay, còn người dân thì vẫn ngày ngày sống trong lo sợ.

Khó khăn trong sắp xếp dân cư ở Lào Cai (Bài 1)

Khó khăn trong sắp xếp dân cư ở Lào Cai (Bài 1)

Bất an và thấp thỏm là tâm trạng chung của hàng trăm hộ đang sống trong vùng có nguy cơ sạt lở ở nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh. Trong khi người dân mong mỏi được chuyển đến nơi ở mới an toàn và chính quyền địa phương sẵn sàng các phương án di chuyển nhưng đành bất lực chờ đợi, bởi hệ thống văn bản quy định, hướng dẫn chưa rõ ràng.

Phát triển cây dược liệu bền vững

Phát triển cây dược liệu bền vững

Tỉnh Lào Cai sẽ ưu tiên đầu tư xây dựng phát triển các sản phẩm dược liệu gắn với du lịch và Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm”, trong đó chú trọng phát triển các loại dược liệu đặc hữu, dược liệu quý thành sản phẩm có giá trị kinh tế cao.

Những “sinh viên 5 tốt”

Những “sinh viên 5 tốt”

Như những bông hoa đẹp, “Sinh viên 5 tốt” không đơn thuần là một danh hiệu, một dấu mốc đáng nhớ trong năm tháng tuổi trẻ, mà còn là minh chứng sau hành trình dài nỗ lực phấn đấu, rèn luyện của những sinh viên, đoàn viên vượt khó, năng động, sáng tạo.

Giới trẻ Lào Cai “đu trend” bóng bay nghệ thuật

Giới trẻ Lào Cai “đu trend” bóng bay nghệ thuật

Chỉ vài quả bóng sắc màu, chiếc bơm và sự khéo léo của đôi tay, sau vài phút, quả bóng bay đơn thuần chợt hóa thành những hình thù bắt mắt, ngộ nghĩnh. Như một xu hướng trong cuộc sống hiện đại, hoa bóng bay (còn gọi là bóng bay nghệ thuật) đang được nhiều người sử dụng để trang trí và làm quà tặng.

Công tác đoàn và phong trào thanh niên hiện nay - những vấn đề đặt ra (Bài cuối)

Công tác đoàn và phong trào thanh niên hiện nay - những vấn đề đặt ra (Bài cuối)

Có nhiều khó khăn, vướng mắc đặt ra với công tác đoàn và phong trào thanh niên, nhưng không có nghĩa là không có giải pháp khắc phục. Trong quá trình thực hiện bài viết, phóng viên đã ghi nhận ý kiến của một số cán bộ và nguyên cán bộ đoàn về giải pháp giải quyết khó khăn đối với công tác đoàn hiện nay.

Công tác đoàn và phong trào thanh niên hiện nay - những vấn đề đặt ra (Bài 3)

Công tác đoàn và phong trào thanh niên hiện nay - những vấn đề đặt ra (Bài 3)

Thực tế cho thấy, ngoài nguyên nhân khách quan do nhiều đoàn viên, thanh niên đi học, đi làm xa thì những nguyên nhân như bất cập về cơ chế, chính sách, quy định về độ tuổi, trình độ chính trị đối với cán bộ đoàn, đặc biệt là một số đoàn viên, thanh niên chưa có nhận thức đúng về vai trò của tổ chức đoàn đã ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động, phong trào đoàn ở cơ sở.

Công tác đoàn và phong trào thanh niên hiện nay - những vấn đề đặt ra (Bài 2)

Công tác đoàn và phong trào thanh niên hiện nay - những vấn đề đặt ra (Bài 2)

Những năm qua, sự đóng góp của các thế hệ đoàn viên, thanh niên trong sự nghiệp đảm bảo quốc phòng - an ninh, xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh là rất to lớn. Tuy nhiên, cũng cần thẳng thắn nhìn nhận và thấy rằng, công tác đoàn và phong trào thanh niên đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức.

Cói Lalin và Hành trình kết nối yêu thương

Cói Lalin và Hành trình kết nối yêu thương

Không qua đào tạo, không lên kịch bản nội dung, kênh YouTube Cói Lalin của Chảo Mùi Cói, xã Trịnh Tường (huyện Bát Xát) đã sản xuất hơn 1.000 video, nhiều video thu hút hàng triệu lượt xem. 3 năm qua, kênh YouTube của Cói đã trở thành cầu nối cho hàng trăm trường hợp có hoàn cảnh khó khăn cần giúp đỡ ở quê mình.

Sắc màu chợ phiên Y Tý hấp dẫn du khách bốn phương

Sắc màu chợ phiên Y Tý hấp dẫn du khách bốn phương

Chợ phiên Y Tý (Bát Xát) họp vào thứ 7 hằng tuần, là nơi trao đổi, mua bán, giao lưu văn hóa của đồng bào các dân tộc Hà Nhì, Mông, Dao… Đến với chợ phiên Y Tý, nhiều du khách thích thú khi được trải nghiệm không gian văn hóa đầy sắc màu và mua những nông sản tươi ngon mang đậm hương vị núi rừng về làm quà.

fb yt zl tw