LCĐT - Theo Luật Lâm nghiệp, ngân sách Nhà nước đảm bảo cho công tác bảo vệ rừng đặc dụng, rừng phòng hộ và rừng tự nhiên. Tuy nhiên, tỉnh mới đang bố trí kinh phí từ nguồn hỗ trợ của Trung ương cho một phần diện tích rừng tự nhiên, rừng phòng hộ do các ban quản lý rừng phòng hộ, công ty lâm nghiệp được giao quản lý, còn diện tích do UBND các xã, hộ gia đình, cá nhân được giao quản lý vẫn chưa bố trí được kinh phí hỗ trợ bảo vệ. Điều này đã gây nhiều thách thức, thậm chí tạo “khoảng trống” trong công tác bảo vệ rừng phòng hộ và rừng tự nhiên tại nhiều địa phương.
Người dân phát phá rừng tự nhiên để trồng quế.
Huyện Văn Bàn hiện có gần 30.000 ha rừng tự nhiên do UBND xã và hộ gia đình quản lý. Từ năm 2011 trở về trước, toàn bộ diện tích rừng tự nhiên nói trên hoàn toàn không được bố trí kinh phí quản lý, bảo vệ, chỉ trông chờ vào trách nhiệm, sự nhiệt huyết và bằng… niềm tin của lực lượng chức năng các cấp và thành viên các tổ bảo vệ rừng ở thôn, bản. Từ năm 2012 trở lại đây, khi có dịch vụ môi trường rừng, gần 50% diện tích rừng tự nhiên do UBND xã và hộ gia đình quản lý đã có tiền phục vụ công tác quản lý, bảo vệ. Tuy nhiên, 50% diện tích còn lại vẫn tiếp tục được quản lý theo kiểu được chăng hay chớ.
Là xã có diện tích rừng tự nhiên do UBND xã và hộ gia đình quản lý lớn thứ 5 của huyện Văn Bàn nhưng đến thời điểm này, toàn bộ diện tích rừng tự nhiên của xã Chiềng Ken (1.690 ha) không có kinh phí bảo vệ, kể cả dịch vụ môi trường rừng. Bà Nguyễn Thị Thu, Chủ tịch UBND xã Chiềng Ken cho biết: Không có kinh phí quản lý, bảo vệ rừng nên việc tuần tra, bảo vệ rừng gặp rất nhiều khó khăn. Đối với diện tích rừng tự nhiên do UBND xã quản lý, việc huy động lực lượng kiểm lâm địa bàn, các ban, ngành liên quan và trưởng thôn tham gia tuần tra, bảo vệ có thể thực hiện trong giờ hành chính nhưng đó chỉ là vì trách nhiệm, việc phải làm, còn ngoài giờ hành chính thì rất khó. Đối với diện tích rừng tự nhiên do hộ gia đình quản lý, việc tuần tra và bảo vệ lại càng khó do họ không thể làm không công trong khi cuộc sống còn nhiều nỗi lo cơm áo. Thành ra việc tuần tra, bảo vệ rừng tự nhiên do hộ gia đình quản lý theo kiểu lấy lệ và được chăng hay chớ. Chính vì vậy, công tác bảo vệ rừng tự nhiên do UBND xã và hộ gia đình quản lý đang là áp lực, khiến chính quyền xã “đau đầu kinh niên”.
Không chỉ Chiềng Ken, 3 xã dọc sông Hồng của huyện Bảo Yên là Kim Sơn, Cam Cọn và Bảo Hà cũng không biết phải quản lý như thế nào đối với hơn 3.000 ha rừng tự nhiên giao cho UBND xã và hộ gia đình. Ông Đặng Thanh Tuấn, cán bộ nông - lâm nghiệp xã Cam Cọn cho biết: Từ năm 2009 đến nay, hơn 1.200 ha rừng tự nhiên do UBND xã và hộ gia đình quản lý đều không được cấp kinh phí bảo vệ. Mặc dù các thôn, bản đã thành lập tổ bảo vệ rừng nhưng tham gia tuần tra, bảo vệ rừng hầu như chỉ có lực lượng chức năng của xã, trưởng thôn, không thể huy động được các thành viên khác hoặc nếu có tham gia nhưng không làm hết trách nhiệm. Điều đáng lo là khi biết có hành vi xâm hại rừng tự nhiên, người dân không báo hoặc thông báo khi sự việc “đã rồi”.
Ông Phạm Hồng Thái, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm huyện Bảo Yên cho biết: Do không có kinh phí khoán bảo vệ nên công tác quản lý, bảo vệ rừng trên địa bàn chủ yếu phụ thuộc vào lực lượng kiểm lâm. Mặc dù các xã đều thành lập tổ xung kích bảo vệ rừng, phòng cháy, chữa cháy rừng và tổ quần chúng bảo vệ rừng thôn, bản nhưng chỉ mang tính hình thức, không khuyến khích được lực lượng này tham gia tuần tra, bảo vệ rừng. Do đó, việc lấn chiếm, phát phá rừng tự nhiên còn xảy ra.
Chính việc tuần tra, bảo vệ rừng tự nhiên theo kiểu được chăng hay chớ đã dẫn đến tình trạng xâm hại rừng tự nhiên, thậm chí còn gia tăng trong thời gian gần đây và trên địa bàn nhiều địa phương. Đơn cử như tại xã Chiềng Ken, năm 2019 cơ quan chức năng đã khởi tố 2 vụ hủy hoại rừng tự nhiên tại thôn Tằng Pậu; năm 2020 xử phạt hành chính 8 vụ do khai thác lâm sản trái phép và phá rừng tự nhiên tại thôn Thi; từ đầu năm 2021 đến nay, cơ quan chức năng đã ra quyết định xử phạt hành chính 4 vụ, chuyển hồ sơ truy cứu trách nhiệm hình sự 1 vụ do phát phá rừng tự nhiên. Còn tại xã Cam Cọn, từ năm 2018 đến nay, cơ quan chức năng và UBND xã đã phát hiện, xử lý 9 vụ xâm hại rừng tự nhiên.
Theo báo cáo của Chi cục Kiểm lâm tỉnh, trong năm 2020, trên địa bàn tỉnh xảy ra 73 vụ phá rừng. Hầu hết các vụ việc này có liên quan đến diện tích rừng tự nhiên do UBND xã và hộ gia đình được giao quản lý nhưng không được bố trí kinh phí bảo vệ.
Nếu như không sớm bố trí kinh phí cho công tác bảo vệ diện tích rừng tự nhiên do UBND xã, hộ gia đình được giao quản lý và cứ để công tác bảo vệ theo kiểu này thì số vụ phát phá, vén rừng, luỗng rừng tự nhiên trên địa bàn sẽ còn tăng.