LCĐT - Đầu năm, có dịp du xuân ở một xã vùng cao, theo lời giới thiệu của anh cán bộ xã, tôi đến tham quan thôn văn hóa đang làm điểm về xây dựng nông thôn mới nâng cao. Vừa đi xe máy đến đầu thôn, tôi thấy rất đông người đang hò nhau nhổ trụ sắt của một bên cổng chào và một số người đang cầm búa đập trụ bê tông được chôn trên lòng đường, phía bên ngoài là chiếc xe cứu thương đang hú còi chờ để đi vào.
Sau một hồi, việc dỡ cổng thôn cũng xong và chiếc xe cứu thương mới đi vào trong thôn để đón một cụ già bị tai biến đi cấp cứu ở bệnh viện. Khi chiếc xe cứu thương đi khỏi, mọi người nghỉ giải lao và ngồi bàn tán. Một bác nông dân đã lớn tuổi vừa tham gia nhổ trụ cổng, hình như là người có chức sắc trong thôn xem ra có vẻ bức xúc nói: Hôm làm cổng tôi đã có ý kiến rồi, để cổng hẹp quá rất bất tiện và gây ách tắc giao thông. Đấy, giờ ai đòi làm cổng nhỏ lại thì tự giác sửa cổng đi, hôm nay ông Đ (người được xe cấp cứu chở đi) có mệnh hệ gì thì cả gia đình người ta trách cho. Bây giờ kinh tế phát triển, đời sống nâng cao rồi, có rất nhiều phương tiện ra vào, thôn lại làm cổng bé để ngăn lại, thật vô lý…
Tôi đến trò chuyện với một số người dân mới vỡ lẽ, trước Tết Nguyên đán, sau khi đổ bê tông xong đường giao thông, thôn tổ chức làm cổng chào. Sau khi bàn bạc, mọi người thống nhất làm cổng với chiều ngang vừa phải, cùng với đó sẽ chôn thêm 2 cọc bê tông và làm thanh sắt chắn ngang để chỉ cho xe ô tô nhỏ đi vào được, còn xe lớn sẽ bị ngăn nhằm bảo vệ đường. Tuy nhiên, do không tính toán kỹ nên người dân đã để khoảng cách 2 cột cổng quá hẹp. Từ khi làm cổng mới có trụ bê tông và thanh sắt chắn ngang đến giờ đã xảy ra nhiều rắc rối, như có người buổi tối đi xe máy không nhìn thấy nên va chạm bị thương, rồi xe tải chở nông sản không thể đi qua, nhiều người cho rằng làm mất mỹ quan... đến hôm nay thì xe cấp cứu không thể vào thôn nên người nhà bệnh nhân đã đến nhổ bỏ cột cổng.
Câu chuyện về cái cổng làng ở thôn nọ không chỉ là ngoại lệ mà khi đến nhiều nơi trong tỉnh, chúng tôi thấy một số thôn, bản cũng làm cổng kiểu đó. Việc làm cổng thôn, cổng làng có chôn cột bê tông và làm xà sắt chắn đường để ngăn xe tải trọng lớn cũng có tác dụng bảo vệ hạ tầng giao thông nông thôn, nhưng xem ra có nhiều điểm bất hợp lý như mất mỹ quan, gây cản trở và mất an toàn giao thông…
Nhắc đến cái cổng làng, chắc hẳn nhiều người vẫn mường tượng ra những hình ảnh đẹp mà tuổi thơ của mình đã gắn bó. Ở nhiều nơi, cổng làng đã được vinh danh là di tích văn hóa cần được bảo tồn, lưu giữ. Ngày nay, cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, nhất là khi tiến trình xây dựng nông thôn mới đạt được nhiều thành tựu thì diện mạo nông thôn có nhiều đổi thay; vì thế mà nhiều thôn, bản đã xây dựng cổng làng kiên cố, đẹp đẽ, góp phần tô thêm sự thịnh vượng, không gian văn hóa cho vùng nông thôn. Tuy nhiên, có một số nơi, việc làm cổng làng đã có những phát sinh cần khắc phục, cải tiến cho phù hợp, tránh tình trạng lãng phí tiền của, chất lượng không đảm bảo gây nguy hiểm cho người dân; cá biệt có nơi còn tạo ra cảnh “ngăn sông, cấm chợ”.